Semîn el-Halebî’nin Umdetü’l-Huffâz’ı

“Bu eser, Kur’ân-ı Kerim’deki ifadeleri oluşturan terimlere özgü bir çalışmadır. Müellifi, yapım eklerinden soyutlamak suretiyle terimi çözümlemekle başlamakta, köklerine, türevlerine, anlam genişlemelerine ve kullanım farklılıklarına dikkat çekmektedir. Yani müellif, terimi morfolojik ve kökenine uygun bir biçimde izlemekte, lafzı bütün yönleri ve anlam boyutları ile verme amaçlı herhangi bir şey yapmamaktadır. Bu nedenle eser, İsfahanî’nin el-Müfredât’ının da önüne geçmektedir. Zira müellif, bu eserle kıraatlerde var olan eksiklikleri tamamlamış, bu konuda İsfahanî’nin eksiklerini gidermiştir. Anlamların kapsamlılığı ve farklılıklarına rağmen dikkatle araştıran Semin, terimin bulunduğu tanıklara dayanmaktadır. Bunun ana nedeni, belki de onun, bir tek terimin çeşitli anlamları arasındaki farkları ve ayetin anlamını salt tefsirin açıklayamayacağını bilmesidir.

Buna göre bu eserin önemi apaçık, somut bir biçimde ortaya çıkmaktadır. Bu durumda tefsiri amaçlanan terim, Yüce Allah’ın, kutsal kitaplarının en üstünü ile ilgili olduğu içindir. Allah (cc), onu kullarının en hayırlısına şüphe ile kesin bilgiyi ayıran bir Kur’ân olarak indirmiştir. Kur’ân’ın dili, açık ve net konuşanları (füsehâ), aynı şekilde belâgat ustalarını; ‘birbirlerine destek olsalar bile’ (İsrâ: 81) onun bir benzerini getirmekten aciz bırakmıştır. Zira Allah (cc), Kur’ân’da özdeyişlere (darb-ı mesel), nasihat ve tavsiyelere yer vermekte, helal ve haramı ayırmakta, tekrarlar ve uyarılar halinde kıssalar sunmaktadır. Bütün bunlar, usandırmayan, eskimeyen, apaçık, arı duru terimlerle verilmektedir. O hâlde bu hedefin kusursuz olan konusuna uygun olarak kusursuza yakın, konunun tamamını kuşatan bir hedef olması doğaldır; anlamak ve hidâyete erişmek üzere insanların Kur’ân’ı iyice düşünmeleri içindir. Bunun gerçekleşmesi için de Kur’ân denizlerindeki görülmemiş mücevherlerin, henüz erişilmemiş anlam incilerinin bilinmesi gerekir. Bu amacın bir gereği de sarf, i’rab gibi alet ilimleridir. Zira bunlar olmaksızın Kur’ân hükümlerinin bilinme imkânı yoktur. Belki de bunlar müellifi bu eseri telife itmiştir.”

Kahire’de İbn Tolun ve İmam Şâfiî camilerinde talebe yetiştirmiş, bir ara kadılık görevine vekâlet etmiş ve vakıfların idaresinde görevlendirilmiş bir zat olmasından hareketle Semîn el-Halebî’nin ilim ve amelin tekli dairesinde durduğuna hükmedebilir ve bundan kendi sözlük okurluğumuzun veya ilgimizin asıl maksadını tayin edebiliriz:

Sözlükler, Kur’an ve Hadislerin anlaşılması ile kulluğumuzun idrak ve ifası yani amelimiz için vardır.