‘Dergiler Kimin Umurunda?’ 

Dergiciliğin düşünce, kültür, sanat ve edebiyatla ilişkisini; ilgili kabiliyetlerin eğitimindeki yerini, entelektüel ortama katkısını… konuşmayı artık geride bırakmış olmalıyız. Çünkü söz konusu değerlerin sürekli işlenerek sürdürülmesindeki zorunluluk dergiciliği özel bir araç katına yükseltmeyi gerektirmiyor, zaten o -ferdî bir gayretle- orada bunun için bulunuyor.

Problem, değer üretimiyle dergiciliğin ve buna mahsus ferdî gayretin günümüzde artık simetrik olmayışıdır. “Ürettiğin değer kadar konuş” yerine “Paran kadar konuş” sözünün öne çıktığı şu ortamda ferdî gayretlerin maddiyat duvarına toslayarak parçalandığı malumdur.

Dergilerin zikrettiğimiz nedenlerle yaşamasından yana bir tercihte bulunduğumuzda ise kurulması zorunlu çok dolaşık bir ilişkiler yumağıyla yüz yüze geliveririz.

İki aylık kitap kültürü dergisi Şiraze’nin editörü M. Sedat Sert, yazımıza başlık olarak seçtiğimiz soruyu merkeze alan son yazısında (Eylül-Ekim 2023, sayı: 19) o yumağın içinden bir umut ışığı bulmaya çalışmış.

Sert’in on üç madde özetlediği o umut ışığını, buradan da paylaşmak istiyorum:

“1. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın himayesinde, iki yılda bir defa olmak üzere ‘Türk Dergiciliği Çalıştayı’ düzenlenmesi, dergiciler açısından fikir alışverişi ve tecrübe paylaşımı noktasında faydalı olabilir, 

2. Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı 1.274 kütüphane var. Bu kütüphaneler için daha çok dergiye abone olunması ve kargo ücretlerinin de karşılanması dergilere ciddi bir katkı sağlayacaktır. 

3. TÜİK’in 2022 yılı verilerine göre 625 üniversite kütüphanesi var. Üniversite kütüphanelerinin dergilere abone olması daha kolay. Ama kaç dergiye abone olduklarını bilemiyoruz tabii. Bu konuda da üst kurul olarak YOK, üniversiteleri teşvik edebilir. 

4. Yine TÜİK’in 2022 yılı verilerine göre 47.654 örgün ve yaygın eğitim kurumu kütüphanesi mevcut. Millî Eğitim Bakanlığı›nın okullara dergi için bütçe ayırması ve belirli sayıda dergiye abone olunmasını şart koşması dergilere nefes aldıracak bir uygulama olur. Belki böyle bir uygulama vardır ama bize yansıyan tarafını göremedik daha. 

5. Belediyelerin, dergilere kültür-sanat faaliyetlerinin ve kültür yayınlarının reklamını vermesi, ayrıca bünyesindeki kütüphaneler için dergilere abone olması dergiciler açısından önemli bir katkı olacaktır. Türkiye’de 1.392 belediye olduğunu ve bunların da kütüphane sayılarını düşünürsek ortaya ciddi bir abone potansiyeli çıkmaktadır. (…)

6. PTT’nin dergilerin gönderimi için aldığı ücretin makul bir tutar olması, dergilerin kargo maliyetini ciddi oranda hafifletir. Dergi başına matbaa masrafını aşan bir kargo bedeli ortaya çıkmaktadır. Çözüm bulunması ise elzem bir konudur. 

7. Kitap ve dergi kâğıdının endüstriyel kâğıt olması ve yurt dışından gelmesi, matbaa maliyetlerini arttırmaktadır. Türkiye’nin de endüstriyel kâğıt üretimine yönelik daha çok yatırım yapması hem yayın dünyasının yüzünü güldürür hem de paramız ülke içinde kalır. 

8. Dergilerin matbaa maliyetlerini azaltmak için matbaa ve kâğıtta KDV sıfırlaması da dergicilerin yükünü ciddi oranda azaltacaktır. 

9. Dergiler, reklam gelirlerini dergi masrafları için kullanmaktadır. (…) Dergilere verilen reklamlardan KDV alınmaması ve dergilerin Gelir Vergisi’nden muaf tutulması da yine dergicilere büyük bir destek olacaktır. 

10. Basın İlan Kurumu’ndan reklam alabilme şartının, biri basın kartı sahibi olmak kaydıyla, iki sigortalı çalışanın dergide istihdam edilmesine bağlanması, dergilerin hâlini bilmemek anlamına gelmektedir. Maaşından harcayan, yetmediği yerde borç bularak dergi çıkaran hangi dergici, yanında iki sigortalıyı çalıştırabilir? Bu kararın tekrar gözden geçirilmesi gerekmektedir. 

11. Dergiler, kitap fuarlarında maliyetler yüzünden yer alamamaktadır. Bu konuda da fuar izni TOBB’dan alındığı için, kitap fuarlarında belirli oranda dergiye ücretsiz yer tahsis edilmesi hususunda TOBB bir düzenleme yapabilir. 

12. Dergilerin yaşaması için en önemli görev tabii ki okura düşüyor. Zira dergi, okur için vardır ve dergiyi yaşatacak da okurlarıdır. Geçim derdi herkesin malumu, ancak dergilerin fiyatı yine de birçok şeyle kıyaslandığında makul kalıyor. 

13. Diğer bir husus ise dergi okurundan daha çok, dergiye yazı gönderenin olması. Hatta yazı gönderdiği dergiyi fiziki olarak alıp okumamış birçok kişi var. Yazı gönderen kişi sayısınca dergi alınmış olsa dergilerin satış sayısı rahatlıkla artar. 

“Dergiler derdimizdir, diyerek yola revan olan dergicilere Allah kuvvet versin.” temennisiyle tamamlamış yazısını Sert.

Bize de “amin” demek düşer ancak.