Zihniyet ve maarif devrimi olmadan aslâ!

Bu ülkenin en büyük, en köklü sorunu, eğitim sorunudur.

Eğitim sorununu halletmeden hiç bir yere gidemeyiz.

İkinci olarak, eğitim meselesini bir medeniyet meselesi olarak göremezsek, eğitim sorununu çözmekte hiç bir mesafe katedemeyiz.

Eğitim meselesi üzerinde kafa patlatmaya devam ediyoruz...

Sonuç alıncaya kadar sürecek bu gayretim...

Tarihte insanlığın önünü açan, köklü, kalıcı büyük atılımlar bir toplumun gerçekleştirdiği maddî atılımlar değil, manevî atılımlardır. Bir ülkenin eğitim sistemi, o ülkenin gerçekleştireceği maddî ve manevî atılımların yegâne kaynağıdır.

Eğitim sistemi, genç kuşaklara, bir medeniyet bilinci, bir medeniyet iddiası ve bir medeniyet ruhu kazandıramıyorsa, toplumun mezarını kazmaktan başka bir işe yaramıyor demektir.

Medeniyet fikri ve iddiası, öncelikle manevî atılıma dayanır. Manevî atılım da, bir toplumun fikir, sanat, ahlâk birikimini hayata ve harekete geçirerek gerçekleştirilebilir.

Manevî atılım, maddî atılımın yörüngesini bulmasını sağlar. Sözünü ettiğim manevî temellerden yoksun bir maddî atılım, sonuçta, toplumun altını oymakla sonuçlanır.

Manevî atılım, derinlerde köksalar; bütün maddî atılımlara aşı yapar, ruh katar; derinliğiyle orantılı olarak da zamanı-mekânı aşar...

Bir medeniyet hamlesinin kaynağı da, medeniyetin zaman zaman yaşayabileceği büyük krizleri aşabilmesinin kaynağı da işte bu manevî güç, manevî kaynaktır.

Mânâ kelimesi ile manevî kelimesi aynı köke aittir, aynı kök’ten gelir ve bizi de aynı kök’e yönlendirir.

Manevî güç’ten sözederken, bir toplumun, dolayısıyla o toplumun ait olduğu medeniyetin bütün zihin, fikir ve sanat, ilim, irfan ve hikmet yolculuklarını ve dünyasını ihata eden, besleyen, yeşerten derûnî bir muhit’ten (bir tür habitus’tan) ve zihniyet haritasını işaret, ifade ve inşa eden çok katmanlı bir kaynak’tan sözediyorum.

Manevî güç, atılım yapmasını mümkün kılan zihniyet ve maarif devrimlerinin hayata geçirilmesini sağlayan yegâne varoluş şartıdır.

Sözün özü, bir toplumun, dolayısıyla o toplumun mensup olduğu medeniyetin ruhudur, ruh atılımlarının kaynağıdır manevî güç.

Öte yandan, özelde bir toplum, genelde bir medeniyet, kriz yaşadığı zamanlarda krizin anlaşılmasını, anlamlandırılmasını ve aşılmasını sağlayacak hayat bahşedici su, işte bu manevî kaynaktan fışkırır yine.

Manevî güçlerini yitiren toplumlar, maddî bakımdan ne kadar güçlenirlerse güçlensinler, son tahlilde, varlıklarını bile sürdürmekte zorlanırlar.

Bir toplumda maddî atılımlar, manevî atılımların önüne geçerse, o toplum önce yanıltıcı, ayartıcı bir zafer sarhoşluğu yaşar, sonra yalpalar, maddî güç manevî gücü ıskalar, yok sayar ve yutar...

Manevî güç, bir medeniyetin “yaratıcı” ruhunu, dolayısıyla dikey eksenini oluşturur. Maddî güçse, kurucu iradesini, dolayısıyla yatay eksenini.

Maddî gücün sunacağı kurucu iradenin kaynağı da manevî güç’tür.

Maddî gücünüz ne kadar büyük olursa olsun eğer sözünü ettiğim derinlikte bir manevî gücünüz yoksa, maddî güç en güçlü olduğu, zirve noktasına ulaştığı zamanda, bir medeniyet, bir kriz anında, içerden çöker paldır küldür...

Maddî gücü vareden dinamikler, aynı zamanda yerle bir ederek yok eden dinamit’lere dönüşür.

Bu kaçınılmazdır. Maddî güç, azmanlaştırır ve adeta bir Frankenstein gibi kendisini vareden gücü vurur, ilk kriz ânında.

Manevî gücü yetersiz olan bir medeniyet ruhsuzdur ve azmanlaşarak yok olmaktan kurtulamaz.

Maddî gücü yetersiz olan bir medeniyetse kalıpsızdır ve bir türlü kurucu iradeye kavuşamaz, yalpalar, bir türlü ayağa kalkamaz, toparlanamaz ve büyük hamle yapamaz.

Bir medeniyet, manevî güçle maddî gücün med-cezir’inden doğar.

Manevî güç, bir medeniyetin med hâlidir; maddî güçse cezir hâli.

Bir medeniyet manevî güçle gelir (med hâli); yeşerir. Maddî güçle ise boyverir (cezir hâli); yeşertir her yeri.

Bütün medeniyet atılımları, önce zihinde başlar; zihni ve zihniyet dünyasını inşa eder. Hayat bulur. Gelir. Kökleşir.

Sonra hayat olur ve köksalar, sonra da hayat sunmaya ve dal-budak salmaya başlar.

İşte manevî gücün hayat bulmasını, kökleşmesini; maddî gücün manevî güçten aldığı ışıkla kök salmasını sağlayan zihniyet devrimi, derûnî manevî güçten, manevî kaynaktan beslenen maarif sisteminin inşasıyla imkân dâhiline girer.

Maarif sistemi, ilim, irfan ve hikmet yolculuklarının güzergâhlarını belirler, yapıtaşlarını döşer.

Bütün büyük medeniyet atılımları zihniyet atılımlarıdır. Bütün zihniyet atılımlarının anahtarı da maarif sistemidir.

Greklerde de, Çin, Hint medeniyetlerinde de, modern Batı uygarlığı tecrübesinde de, İslâm medeniyetinin yaptığı atılımların gerisinde de hep bilim, düşünce, sanat, siyaset, iktisat ve ahlâk yolculuklarını mümkün kılan zihniyet devrimlerine imkân tanıyan maarif atılımlarıdır.

Medrese ve tekke, İslâm medeniyetinin, özellikle de medreseden beslenen Batı’da ise üniversite, Batı uygarlığının atılım yapmasını sağlayan zihniyet devrimlerinin kaynaklarıdır.

Biz, yeniden tarihte bir varlık göstereceksek, tarihin yapılmasında belirleyici roller üstleneceksek, manevî güçten beslenecek ve maddî gücü besleyip harekete geçirecek köklü bir zihniyet devrimi gerçekleştirmek, bunun için de güçlü bir maarif sistemi geliştirmek zorundayız. Bunun başka yolu yok.

Bizim manevî gücümüzün ve kaynağımızın meyvesi medrese ve tekkenin özünü özümseyerek Batı’daki üniversiteden de beslenecek kendi maarif sistemimizi inşa edemediğimiz sürece, attığımız maddî atılımların toplumun sekülerleşme / dünyevîleşme katsayısını artırarak, ruhsuzlaştırarak sonuçta bizi vuracağını aslâ unutmayalım, aslâ!

O yüzden zihniyet devrimi ve maarif derimi olmadan aslâ diyorum.