USAID ve ABD’nin dış operasyonları

1961 yılında Kennedy tarafından kurulan USAID (U.S. Agency for International Development) ABD’nin ekonomik ve insani yardım amacıyla kurduğu ve dünyanın muhtelif yerlerinde görev yapan bir kuruluş. Son dönemde Trump ve Musk tarafından hedef alınan ve işlevine yönelik tartışmalara konu olan söz konusu kurum, ABD’nin sınır dışı siyasetini anlama adına çok şey söylemektedir. Son günlerde USAID’ın ABD’deki bazı medya platformlarına yönelik mali desteği üzerine yapılan tartışmalar dikkate alındığında, Birleşik Devletlerin salt ülke dışında değil ABD sınırlarında da muhtelif operasyonları bu kurum üzerinden yönettiği söylenebilir. Öyle ki Musk, söz konusu kurumun birtakım çılgın insanlar tarafından yönetildiği ve bir suç örgütüne dönüştüğünü ifade etmiş ve USAID’in kapatılması gerektiğini söylemiştir.

Soğuk savaş ve sonrasında Gayri Safi Milli Hasılasının zaman zaman yüzde 3’üne karşılık gelen dış yardımlar ve ABD’nin birçok sınır dışı operasyonuna da kaynak temin eden USAID gibi yapılar neden Trump’ın hedefinde? Trump’ın göreve gelir gelmez, dış yardımların önemli ölçüde azaltılması gerektiğine yönelik kararnamesi ile başlayan tartışma, Trump’ın bu tür kuruluşlara atfettiği önemle de ilgili aslında. Fakat daha da önemli bir husus var Trump’ın bu kararı alma motivasyonunda. Trump’a göre bu tür dış yardım motivasyonlu kuruluşlar, ikili ilişkileri olumsuz etkilemekte ve barışı zedeleyerek istikrarsızlığa neden olmaktadır. Seçim öncesi Trump’ın “Önce Amerika” sloganını da destekleyen bu tutum, ABD’nin yeni dönemde dış yardım bürokrasisini önemli ölçüde tasfiye edeceği ve bu kaynakları içe aktaracağını göstermektedir. Trump’ın bu kararını eleştirenlere göre en önemli detay, ABD’nin çekildiği etki alanlarını Çin’in doldurma ihtimali ve ABD’nin gücünün zayıflaması. Demokratlar ve Cumhuriyetçiler arasında temel bir tartışma konusu olan bu alanda, Trump’ın radikal adımlar atması kuvvetle muhtemel.

Trump’ın USAID başta olmak üzere benzer işlevi olan kurumlara yönelik siyaseti, sadece ekonomik sorunları gözeten ve ABD’yi önceleyen bir siyasetin sonucu mu? ABD dünyanın farklı yerlerine etki etme anlayışından vaz mı geçecek yoksa Trump bu müdahaleyi farklı koşullara mı bağlayacak? Aslında Trump’ın temel motivasyonu herhangi bir kurumun özerk biçimde hareket etmemesini temin etmek ve her şeyi kontrol altında tutmak. Diğer bir nedeni ise Cumhuriyetçi seçmenin dış yardımlar konusundaki eleştirel tavrına yönelik popülist adımlar atmak.

Fakat tüm bu tartışmaların gösterdiği asıl nokta, ABD’nin dış yardımlar üzerinden kendi etki alanını nasıl genişlettiği ve muhtelif ülkelere ne ölçüde müdahale ettiği gerçeğinin kabul edilmesidir. Nitekim Trump bir yandan içeride USAID’in fonladığı New York Times gibi kurumları hedef göstermekte diğer yandan ABD’nin Küba başta olmak üzere muhtelif yerlerindeki operasyonlarını ifşalamaktadır. Rusya’nın etki alanındaki bölgelerde desteklenen renkli devrimler süreci, Türkiye başta olmak üzere dünyanın muhtelif yerlerinde fonlanan medya platformları artık bu ifşalarla daha da anlamlı bir tartışma zeminine oturacaktır.

Tüm bu göstergeler üzerinden bakıldığında, devasa bir kaynağın hangi saiklerle bu kurumlar üzerinden yönetildiği gerçeğini görmüş oluruz. USAID’in Küba’daki hükümeti yıkmak amacıyla fon sağladığı yönündeki ifşaların yanı sıra ABD içindeki bazı medya organlarının desteklenmesinin anlaşıldığı bu günlerde, daha fazla tartışma yapmaya ihtiyaç var. USAID üzerinden oluşan gündemin önümüzdeki günlerde, ABD siyasetinin dünden bu güne zaman zaman yardım kuruluşları zaman da sivil toplum örgütü görünümlü muhtelif kurumlar üzerinden dünyadaki müdahalelerine ilişkin çok daha fazla ayrıntıyı ortaya çıkaracağı aşikar.