Türk demokrasi tarihinde siyasi partilerin teşekkülü ve kurumsallaşma süreçleri, günümüz siyasetini anlama adına önemli bir zemin teşkil etmektedir. Kuruluş yıllarının hemen akabinde başlayan ve farklı gerekçelerle akamete uğrayan çok partili hayat denemelerini dışarıda bırakırsak Demokrat Parti (DP) ve sonrasındaki birçok siyasi parti ve tecrübe, Türk siyasetinin pratiğini kavramaya yardımcı olmaktadır. Türk demokrasi tarihi, partileşme süreçleri açısından kabaca iki deneyim sunmaktadır. Birincisi,
Türk demokrasi tarihinde siyasi partilerin teşekkülü ve kurumsallaşma süreçleri, günümüz siyasetini anlama adına önemli bir zemin teşkil etmektedir. Kuruluş yıllarının hemen akabinde başlayan ve farklı gerekçelerle akamete uğrayan çok partili hayat denemelerini dışarıda bırakırsak Demokrat Parti (DP) ve sonrasındaki birçok siyasi parti ve tecrübe, Türk siyasetinin pratiğini kavramaya yardımcı olmaktadır.
Türk demokrasi tarihi, partileşme süreçleri açısından kabaca iki deneyim sunmaktadır. Birincisi, bir tür elit mücadelesine karşılık gelen parti içi muhalefet yöntemi, ikincisi ise parti içi muhalefetin elit sirkülasyonu ile sonuçlanmaması nedeniyle yeni bir partinin teşekkülü. Birçok partide kurultaylar aracılığıyla yaşanan lider ve kadro değişimi kabaca birinci örneğe denk gelirken, tek parti politikalarına itiraz yoluyla (dörtlü takrir) ortaya çıkan DP ve diğer benzer örnekler ikinci çizgiye denk düşmektedir.
Her iki yöntem de partilerin kurumsallaşma ve politikalarına doğrudan yön vermekte ve partilerin siyasetteki etkisini tayin edebilmektedir. Fakat buradaki en önemli husus, partilerin toplumsal karşılık üreterek siyasette var olabilmeleridir. Aksi takdirde, Türk demokrasi tarihinde isimleri bile anılmayan onlarca siyasi partiden birisi olunmakta ve demokratik gelişime katkı sağlanamamaktadır.
GELECEK VE DEVA’NIN GELECEĞİ
Bu uzun girizgahı yapmamın sebebi, ikinci hat olarak tarif ettiğim siyasi yönelimin bir sonucu olarak AK Parti’den ayrılan Gelecek ve DEVA partilerinin mevcut durumunu anlamak. Suriye sahasındaki gelişmelerin hemen ardından Davutoğlu’nun AK Parti ile ilgili yaptığı değerlendirmeler, partiye yönelik eleştirilerinin devam etmesine rağmen bir tür geri dönüş sinyali olarak algılandı. Davutoğlu gibi, özgüveni ile ilgili tartışmalara konu olan bir siyasetçinin, bugün geldiği nokta dikkate değer.
AK Parti’den ayrılırken, parti içi demokrasi kanallarının tükendiği, partide yapıcı eleştiri ve önerilerinin dikkate alınmadığı ve parti içi dinamizmin kalmadığı eleştirilerini gerekçe olarak kamuoyuna deklare eden Davutoğlu’nun bugünkü toplumsal karşılığı, siyasetteki yeni zemini anlama adına önemli. Nitekim parti tabanında görülen rahatsızlık ve eleştirileri dikkate alarak yeni bir oluşumun kaçınılmaz olduğunu öne sürerek yeni bir parti ile yoluna devam etme kararı alan Davutoğlu’nun bugün hem siyasi hem de toplumsal meşruiyeti üzerine tartışmalar yapılmaktadır.
Benzer bir süreç sonunda ortaya çıkan DEVA Partisi de bugün Türkiye’nin siyasal ve toplumsal gerçekliğini yakalamakta zorluk çekiyor. Siyasal alanda bir boşluk olduğu iddiası ile hareket eden ve AK Parti politikalarının kuruluş dönemindeki siyasal çoğulculuktan uzaklaştığı gerekçesiyle yeni bir parti kuran Babacan da tıpkı Davutoğlu gibi siyasal alanda istediği karşılığı üretebilmiş değil.
Her iki siyasetçinin benzer gerekçelerle AK Parti’den ayrıldıkları dikkate alındığında, bugün DEVA ve Gelecek’in siyasal söylemlerinin ve Türkiye ile ilgili vaatlerinin karşılık bulmadığı rahatlıkla söylenebilir.
Bir ek olarak, her iki partinin kendi taban ve söylemlerine aykırı biçimde, 2023 seçimleri öncesinde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın karşısında konumlanmaları da onların siyasi ömrüne doğrudan etki etti. Muhafazakar kitle açısından önemli bir sembol haline gelen Erdoğan’a, doğrudan hem de onun muarızları ile birlikte olmak koşuluyla cephe açmak ya da yerleşik bir cepheye dahil olmak, psikolojik bir etki yarattı. Partilerin, siyasal alanda rekabet etmekten kaçınıp CHP listelerinden parlamentoya girmeleri ve akabinde özgün bir siyaset geliştirememeleri de, iddialarının aksine farklı yerlere savrulduklarını da göstermektedir.
Hürriyet Partisi ve benzer tecrübeler
Her iki partinin yaşadığı tecrübe, siyasetin net çizgiler üzerinden ilerlediği bir zeminde yeni bir arayışa girmek yerine var olan çizgide bir mücadele yapmanın daha anlamlı olduğunu göstermektedir. Yakın siyasi tarihimizde DP’ye aynı gerekçelerle muhalefet eden Hürriyet Partisi (HP) bu açıdan önemli bir örnektir. HP’yi kuran aktörler de DP’nin içinden çıkmış ve partideki birtakım politikaları eleştirerek yeni bir parti kurulmasının gerekliliğini ortaya koymuşlardır.
DP’den ayrılanların kurduğu HP, DP’den büyük kopmalar olacağı ve partinin zamanla iktidar olabileceğini tahayyül etmişlerdir. Fakat ne DP’den büyük kopmalar olmuş ne de HP’ye yönelik bir toplumsal teveccüh söz konusu olmuştur. Forum dergisi üzerinden de ciddi bir entelektüel desteğe sahip olan HP, zamanla istediği karşılığı bulamamış ve 1958 yılında yapılan Kurultay’da CHP’ye iltihak kararı almıştır.
İki senaryo
DP’ye muhalefet etmek amacıyla siyaset sahnesine çıkan HP’li vekillerin önemli bir kısmı, muhalefet etikleri partilerde politika hayatlarına devam etmişledir.
CHP ve AP sıralarında politika yapan birçok siyasi aktör ve HP’nin serencamı bugün DEVA ve Gelecek Partisi ile önemli ölçüde örtüşmektedir.
Sonuç olarak her iki partinin bugünkü konumları yeni bir arayışın sonuç üretemediği gerçeğini bizlere göstermektedir. Bu açıdan bakıldığında partilerin önünde iki seçenek bulunmaktadır; Ya AK Parti’ye dönerek parti içi elit mücadelesine renk katacaklar ya da siyasal varoluşlarındaki iddiaların aksine CHP ile daha fazla yakınlaşacak bir seçeneği tercih edecekler. Tabii birinci seçeneğin gündeme gelmesi durumunda, parti liderlerinin nerede konumlanacağı ve kapsama alanı içerisinde olup olmadıkları üzerine de ayrı bir tartışma yapılması gerekecek.
#siyaset
#politika
#Turgay Yerlikaya
