İş Kanunu kapsamındaki tek teşvik olan engelli teşvikleri hakkında aşağıda belirtilen değişiklikler, yapılmış ve yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. Bu nedenle yazımda "engelli teşvikinde yeni boyut" hakkındaki temel esasları inceleyeceğim.Öncelikle bu konudaki mevzuat değişikliğini kısaca dile getirmeliyim. 4857 sayılı İş Kanunu"nun engelli vb istihdam zorunluluğu ve teşvikini düzenleyen 30"uncu maddesinin altıncı fıkrasında yer alan "yüzde ellisi" ibaresi, 6518 sayılı "Torba" Kanunun 58"inci maddesi
İş Kanunu kapsamındaki tek teşvik olan engelli teşvikleri hakkında aşağıda belirtilen değişiklikler, yapılmış ve yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. Bu nedenle yazımda "engelli teşvikinde yeni boyut" hakkındaki temel esasları inceleyeceğim.
Öncelikle bu konudaki mevzuat değişikliğini kısaca dile getirmeliyim. 4857 sayılı İş Kanunu"nun engelli vb istihdam zorunluluğu ve teşvikini düzenleyen 30"uncu maddesinin altıncı fıkrasında yer alan "yüzde ellisi" ibaresi, 6518 sayılı "Torba" Kanunun 58"inci maddesi ile "tamamı" şeklinde değiştirilmiştir. Ve böylece gerek aynı il sınırları içinde elli ve üzerinde sigortalı çalıştıran işverenlerden kontenjan dâhilinde veya kontenjan fazlası engelli sigortalı çalıştıran işverenlerin, gerekse engelli çalıştırmakla yükümlü olmadıkları halde engelli çalıştıran işverenlerin, çalıştırdıkları her bir engelli sigortalının prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hissesinin tamamı, Hazinece karşılanmaya başlanılmıştır. Dolayısıyla 4857 sayılı İş Kanunu"nun 30"uncu maddesinde yapılan değişikliğin ardından engelli teşvikinden yararlanılması sırasında kapsama giren sigortalıların tamamı, "14857" sayılı kanun numarası seçilerek düzenlenecek aylık prim ve hizmet belgeleri (APHB) ile bildirilecektir.
SGK, bu husustaki 04.04.2014 tarihli duyurusuyla, belirtilen yasal değişiklik uyarınca, işverenlere uygulanacak engelli teşviki kolaylığını duyurmuş ve özellikle kontenjan fazlası olan engelli sigortalılar için engelli teşvikinden 14857 kanun numarası ile %100 olarak nasıl faydalanılabileceğini açıklamıştır. İşverenlerin önceden 4857 sayılı İş Kanunu"nun 30"uncu maddesinde öngörülen engelli teşvikinden yararlanabilmesi için, engelli sigortalı çalıştıran işverenlerden, çalışma gücünün en az % 40"ından yoksun olduğu sağlık kurulu raporu ile belgelenen sigortalılara ilişkin 2008/77 sayılı genelge ekinde yer alan belgenin Türkiye İş Kurumu"ndan onaylatılarak işyerinin bağlı bulunduğu sosyal güvenlik merkezine ibraz edilmesi isteniyordu.
İşverenlerce bu şekilde yapılan başvurular üzerine, ilgili sosyal güvenlik merkezince;
-Aynı il sınırları içinde elli veya daha fazla sigortalı çalıştıran işverenler için kontenjan dâhilinde çalıştırdıkları engelli sigortalılara ilişkin aylık prim ve hizmet belgelerini 14857 sayılı kanun numarasını, kontenjan fazlası çalıştırdıkları engelli sigortalılara ilişkin aylık prim ve hizmet belgelerini 54857 sayılı kanun numarasını seçerek,
-Engelli sigortalı çalıştırmakla yükümlü olmayan işverenler için engelli sigortalıların tamamına ilişkin aylık prim ve hizmet belgelerini 54857 sayılı kanun numarasını seçerek, düzenleyebilmeleri amacıyla sistem üzerinde işyeri bazlı bir tanımlama yapılıyordu. Bu şekilde yapılan tanımlamaların ardından, engelli çalıştıran işverenler;
a)14857 sayılı kanun numarası ile bildirdikleri sigortalılardan dolayı engelli teşvikinden % 100 ölçüde,
b)54857 sayılı Kanun numarası ile bildirdikleri sigortalılardan dolayı engelli teşvikinden % 50 ölçüde yararlanabiliyordu.
Bu nedenle, çalıştırdıkları engelli sigortalıları daha önce 54857 sayılı kanun numarasını seçerek bildiren işverenler de dâhil olmak üzere engelli sigortalı çalıştıran işverenlerin tamamı, engelli sigortalılarını 14857 sayılı kanun numarası seçerek düzenleyecekleri aylık prim ve hizmet belgeleri ile bildirerek, sözkonusu teşvikten % 100 ölçüde yararlanabileceklerdir.
Bu bağlamda 4857 sayılı İş Kanunu"nun 30"uncu maddesinde yapılan değişiklik sonucunda, engelli teşvikinden yararlanabilmek amacıyla 2008/77 sayılı genelge ekinde yer alan belgenin Türkiye İş Kurumu"ndan onaylatılarak işyerinin bağlı bulunduğu sosyal güvenlik merkezine ibraz edilmesine gerek kalmadığı gibi, bahse konu belgelerin her yılın Ocak ayında vizesinin yapılmasına da gerek kalmamıştır.
Sözkonusu teşvikten yararlanılabilmesi için kapsama giren sigortalıların e-Bildirge programlarında mevcut "Engelli Teşvik Yönetimi" programı vasıtasıyla sisteme kaydedilmesi, ardından sisteme kaydedilen sigortalıların 14857 sayılı kanun numarası seçilerek düzenlenecek olan aylık prim ve hizmet belgeleri ile bildirilmesi ve tahakkuk eden primlerin sigortalı hissesi ile prime esas kazanç alt sınırını aşan kısma isabet eden işveren hissesi prim tutarının ödenmesi yeterli bulunmaktadır.
Sigortalıların "Engelli Teşvik Yönetimi" programı vasıtasıyla sisteme kaydedilmesi sırasında, TC kimlik numarası girilen sigortalının çalışma gücündeki kayıp oranının % 40"ın altında olup olmadığı Türkiye İş Kurumu veri tabanına bağlanarak sorgulanacaktır. Bu sorgulama sırasında, çalışma gücündeki kayıp oranı;
-% 40 ve üzerinde olan sigortalıların tanımlanmasına izin verilecek,
-% 39 ve altında olan sigortalıların tanımlanmasına, dolayısıyla aylık prim ve hizmet belgelerinin 14857 sayılı kanun numarası seçilerek gönderilmesine de izin verilmeyecektir.
Özetle İş Kanununun "engelli ve eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu" başlıklı 30"uncu maddesinde yapılan değişikliğe göre, artık kontenjan fazlası engelli çalıştıran, yükümlü olmadıkları halde engelli çalıştıran işverenlerin, çalıştırdıkları her bir engelli sigortalının prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hissesinin tamamı, Hazine tarafından karşılanacaktır. Böylece engelli işçiler, 2014/Mart döneminden itibaren 14857 Kanun Türü ile bildirilecek ve asgari ücrete kadar olan ücretin priminin işveren hissesinin tamamı, Hazinece karşılanacaktır. Bu itibarla kontenjan kapsamında ve kontenjan fazlası olan engellileri çalıştıran işverenlerce, "14857" sayılı "Kanun Türü" seçilerek APHB verilecek ve bu düzenlemeyle işveren uygulaması da kolaylaşacaktır.
