Türkçe’yi Elif Shafak’tan öğrenecek değilim

Geçtiğimiz haftalarda Türk Dil Kurumu (TDK) ‘Türkçe Sözlük’ünün 12. baskısı üzerinden yapılan birtakım tartışmalara değinmiş ve tespitlerde bulunmuştum.

Sözlükte karşılaştığım sıkıntıların, eksikliklerin tamamının sadece bu sözlük komisyonunda yer alan kişilerin eksiklikleri ve/veya yanlışları olmadığını düşünüyorum. TDK, kuruluşundan itibaren birtakım yanlışlara imza atmış (belki bile isteye belki siyasetin, askerin baskısıyla emin olamayız) bir kurum. Ama bunun temelinde de TDK öncesinin sıkıntıları yatıyor.

1928 yılının 1 Kasım’ında alfabemizi apar topar değiştirdik. Buna dair teknik bir altyapı hazırlığımız olmadığı gibi bir avuç elit dışında zihniyet hazırlığımız da yoktu. Bir dili kökünden değiştirme niyetiniz varsa buna dair hazırlıklarınızın da olması gerekir. Öncelikle dilde daha önce üretilmiş eserlere nasıl yaklaşılması gerektiği, yeni harflere aktarılırken nasıl bir yöntem uygulanması gerektiğine dair yol haritasının hazır olması gerekir. Dilde daha önce üretilmiş bütün birikimi bir çırpıda geçmişte bırakmak mümkün olmadığı için bunu yapmalısınız. Ama maalesef bu yapılmadı. Yeni harflere geçtikten sonra yapılması gereken ilk işlerden biri yazım kılavuzu ve sözlük hazırlamaktır. Yeni harflerle ilk sözlüğün basım tarihinin 1945 olduğunu belirtmem gerek. Yani alfabenin değişmesinden tam 17 yıl sonra ancak yeni bir sözlük yayımlanmış. Bir de 1930’lu yıllarda devletin Türkçeleştirme adı altında uyguladığı adeta katliam boyutundaki girişimlerini de göz önüne alınca bugün kullandığımız Türkçe ortaya çıkıyor. Bütün bunlara rağmen bugüne iyi gelebilmişiz. Bunda hiç şüphesiz edebiyatçılarımızın katkısı çok büyük.

Edebiyatçılardan bahsetmişken sözlükle alakalı önemli gördüğüm bir hususun altını kalın şekilde çizmek istiyorum. Her dildeki sözlüklerde bazı kelimelere dair örnek cümleler yer alır. Bu cümlelerin iktibas edildiği kişilerin o dilde yetkin ve saygın yazarlar olması gözetilir. Maalesef Türkçe Sözlük’te (sadece 12. baskıda değil) bu husus yeterince önemsenmiyor.

Türk edebiyatına eserlerini İngilizce yazdığı için hiçbir katkısının olmadığını düşündüğüm Elif Şafak’ın ya da yurtdışında tercih ettiği haliyle Shafak’ın bu sözlükte ve yazım kılavuzunda işinin olmadığını düşünüyorum. 12. baskı daha önce anlattığım hususlardan dolayı elimizde olmadığından kesin bir hükme varmak hayli zor lakin web sitesi üzerinden ulaştığım bazı kelimelerde Elif Şafak’tan alıntılanan cümlelerin bir kısmının olmadığını bir kısmında Elif Şafak’ın (daha doğrusu müterciminin) cümlesi durduğu halde bu örnek cümlede imza olmadığını gördüm. Web sitesine has bir durum mu yoksa matbu halinde de bu şekilde miydi bilemiyorum.

Gel gelelim diğer örnek kelimelere. Bazı isimler var ki kim olduklarını bilmiyorum. Benim bilmemem gayet normal olabilir ama arama motorlarına başvurduğumda da bu kişilerle alakalı net bir bilgi çıkmıyor. Sözlükte örnek olarak cümlesine yer verilen kişinin en azından yayımlanmış kitapları olmasını beklemek en doğal hakkımız.

Bu vesileyle 12. baskıyla ilgili yapılacağını umduğum toplantıda bu hususların da üzerinden geçilmesi gerektiğini düşündüğümü belirtmek isterim.

Şahsen ben birincil kaynak olarak TDK’nın çizgisini takip etmiyorum. Kelimelerin manası için Kubbealtı’nı, yazım kuralları için Necmiye Alpay’ı tercih ediyorum. Lakin, TDK kamuoyu oluşturma açısından önemli bir kurum olduğu için attığı adımların toplumun büyük çoğunluğunu etkilediğinin farkındayım.