1 kg muz kaç para?

Sanatla, daha doğrusu çağdaş sanatla, alakalı konuya yabancı kişilerden en fazla duyduğum cümleler çoğunlukla şu şekilde:

Bunu ben de yaparım

Bu kadar para eder mi?

Bunu çocuk da yapar

Bu “yorum”ların temelinde fikir sahibi olmadan yorum yapmak yatıyor. Eseri görünce bunu ben de yaparım demek kolay ve büyük ihtimalle de yapabilirsiniz. Ama bunu ilk olarak siz yapmadığınız için ve sanatta bir iddianız olmadığı için sizin yaptığınız beş kuruş etmezken diğeri milyonlar edebilir. Bu konuda en güzel örnek darbeci general Kenan Evren’in Picasso’nun resimlerini gördükten sonra “Bunu ben de yaparım” deyip gerçekten de bu tarzda resimler yapmasıdır. Bunun sanat dünyasında bir karşılığı yoktur. Makamından dolayı ona kapılarını açan sanat merkezleri olsa da bugün Kenan Evren bir ressam sayılmaz.

Diğer önemli soru ise “bu kadar para eder mi?” Son günlerde 6.5 milyon dolarlık muz üzerinden büyük bir tartışma kopuyor. Bir kişi, bu kişinin kim olduğu, ne kadar mal varlığına sahip olduğu son derece önemli hususlar olmakla birlikte, bu fiyatı verip Maurizio Catelan’ın Komedyen adını taşıyan gri bir bantla duvara yapıştırılmış muzunu satın aldı. Satın almakla da kalmadı muzu afiyetle yedi. Satın alan kişini mal varlığı ve bu malı edinme biçimine baktığımızda, kripto paralar, 6.5 milyon dolar bu kişi için çok büyük bir meblağ değil. Belki de 6.5 milyon dolar harcayarak edinemeyeceği bir şöhrete de sahip oldu eserle birilikte. Hatırlayalım bundan 5 yıl önce bu eser 120 bin dolara satıldığında da benzer tartışmalar, yorumlar olmuştu. 4 yılda yaklaşık 55 kat değer kazanmış bir sanat eserinden bahsediyoruz. Yeni alıcısının muzu yemesiyle birlikte gösterdiği sansasyonel tavır sayesinde eser daha da değer kazandı. Çünkü bir sanat eserinin maddi değerini belirleyen en önemli hususların başında bilinirlik geliyor. Bir eser ne kadar bilinirse, ne kadar popülerse o derece değer kazanıyor. Tabii ki başka hususlar da var. Ama bilinir olmayan, hele ki bir çağdaş sanat eseriyse, eserin yüksek meblağlara erişmesi neredeyse imkansız.

Değinmek istediğim bir diğer husus ise adlandırma. İngilizcede Contemporary art olarak yer alan terim Türkçede üç farklı şekilde kullanılıyor: Çağdaş sanat, güncel sanat, günümüz sanatı. Esasında üçü de aynı kapıya çıkıyor. Ama hiç bir şekilde Contemporary art’ın karşılığı olarak modern sanat kullanılmamalı. Bu yanlış kullanımı sıradan vatandaş yapabilir lakin bir medya kuruluşunun modern ve çağdaş (güncel-günümüz) arasındaki farkı bilmesi gerekir.

Velhasılıkelam duvara gri bantla yapıştırılmış bir muz 6,5 milyon dolar eder. Hatta yakın zamanda 10 milyonu da rahatlıkla geçer.

LONDRA’DA BIR FILISTINLI

Sadece Filistin sanatının değil soyut sanatın dünyada en önemli temsilcilerinden olan Samia Halaby’nin retrospektif sergisi Amerikan faşizminin bir örneği olarak iptal edilmişti. 1936’da dünyaya geldiğinde ortada İsrail diye bir devlet yoktu. Yani Halaby İsrail’den büyük. Bu yüzden onun varlığından bile çekiniyorlar.

Halaby sadece soyut sanatta değil kinetik resimlerde de öncü isimlerden birisi. 1980lerden itibaren bilgisayarları kullara sanat eserleri üretiyor. Gerçek sanatçı teknolojik gelişmelere sırtını çevirmez bilakis bunları kendi sanatıyla birleştirmenin yollarını arar. Bunun tek bir yolu da yoktur.

Londra’da yer alan Tate Modern’de geçtiğimiz günlerde açılan Electric Dreams Art and Technology Before the Internet (Elektrik Hayaller- İnternetten Önce Sanat ve Teknoloji) başlıklı sergide Halaby’nin de Fold 2 isimli 1988 tarihli eseri de yer alıyor. Hatta eser serginin tanıtım görseli olarak da kullanılıyor.

İsrail ve yardımcıları her ne kadar Filistin’i haritadan silmek üzere çabalasalar da bunda asla ama asla başarılı olamayacaklarının önemli bir göstergesi. Sergi 1 Haziran’a kadar açık. Yolunuz Londra’ya düşerse bir göz atın.