Kapris

Fransızca bu kelime, Türkçe sözlükte (TDK) geçici heves, düşüncesizce heves, maymun iştahlılık diye tanımlanıyor olsa da, onun anlamı bence bunlardan biraz daha fazlasını içeriyor. Gündelik hayatta kişilerin bazı tavırlarına atıfta bulunarak kullanılan bu kelime, yerine göre nazlanmayı da ifade etse, bu nazlanmada belli bir temelsizlik hissedilir. Karşı taraf indinde itibarının yüksek olduğunun farkında olan kişi, bu itibarını muhatabının zaafını kullanarak istismar eder: bu durumun adı da kapris olmalıdır.

Siyaset hayatının kaprise gelmediği söylenir. Devlet işlerinde kapris yapılmaz. Çünkü nazlanmaya, düşüncesizce hevese, maymun iştahlılığa veya itibarını muhatabı indinde istismara yer vermek, telafisi mümkün olmayan sonuçlar doğurabilir. Resmî işlerde atılmış bir adımın geri alınması gerekiyorsa, burada kapris yapılamaz, yapılmamalıdır: alınması gereken geri adım tereddütsüzce alınmalıdır. Aksi takdirde yalnızca kapris yapanın değil, indinde kapris yapılanın da başı beladan kurtulmayabilir.

Dansçı Salome''nin kaprisi, kralın cinayetini ve Hazreti Yahya''nın başını bedel olarak talep etmiştir. Kral Herod, kıvrak dansıyla gönlünü fetheden Salome''den mükâfat olarak ne istediğini sorar. Salome de, annesine danışır. Annesi, vaktiyle onun izdivacını eleştirmiş olan Hazreti Yahya''nın başını mükâfat olarak talep etmesini bildirir. Salome annesinin talebini kendine mal ederek krala iletir. Aslında, Salome, kral indinde kapris yapmaktadır. Fakat vaadinden geri dönemeyen kral, Hazreti Yahya''nın başını kestirir ve bir tepsi içinde Salome''ye teslim eder.

Ciddi, inandırıcı hiçbir sebep yokken bir cinayet işlenmiştir. Ortada yalnızca dansçı bir kızın kaprisi durmaktadır. Bana öyle geliyor ki, kapris yapmak, aynı zamanda cahilliğin de delilidir. Cahillik, kibri sonuçluyor. Sözünden dönmemek gibi asıl bir meziyet, burada, kaprise ve cahilliğe kurban edilmiş oluyor.

Demek ki, kaprisin düpedüz bir maymun iştahlılık veya düşüncesizce bir hevesin tatmininden ibaret olmadığını; aynı zamanda cahillikle ve kibirle de eşleşmiş bulunduğunu ifade ediyoruz. Öyle olmasaydı, Kral Herod''un, Salome''nin tümüyle manasız ve fakat sadece kaprise dayanan talebini geri çevirmesi gerekirdi.

Hayır, devlet işlerinde kaprise yer bırakılmamalıdır. Çünkü kaprise istinad eden bir talep, başıboş ve kör bir talep olabilmektedir. Aşıklar arasında bile kaprisli tutumlara bir kerteye kadar tahammül edilebilir ve o kertenin sınırı iyi belirlenemezse, işlerin düzgün işlemesinden fedakârlıkta bulunmak gerekebilir.

Kişisel kaprisini devlet işlerinde ve toplum hayatında dayatmaya yeltenen birinin, nice değerli başları, nice değmez kişilere, hem de altın tepsiyle teslim ettiği veya edebileceği, tahmin edilebilir gerçekliklerden olmalıdır.