padişah fermanları ve beratları (hükmü şerif)

padişahların bizzat kendi mühürleriyle imzalayarak muhtelif devlet işleri ve muhtelif kişiler hakkında sevkettikleri fermanlar ve iradeler, 1500 lü yıllarla 1900 lü yıllar arasında vâki olmuş yüzlercesi içinden 64 tanesi seçilerek, daha doğrusu remzi gür kolleksiyonundan alınarak 170 sayfalık renkli ve değerli kağıda basılıp neşredilmiştir.. (a3) kağıdından daha büyük bir ebatta bir sanat eseri olarak hazırlanan bu büyük kitap, fermanların ve beratların hem eski yazı ile orijinal metnini, hem bugünkü harflerle özetini, hem de ingilizceye çevrilmiş şeklini beraberce taşımaktadır…

büyük gayretlerin ve titiz bir estetik faaliyetin sonunda vücuda getirildiği anlaşılan bu eseri ilim ve kültür alemine armağan ettikleri için küçükçekmece belediyesini, başkan aziz yeniay"ı hararetle tebrik etmek yerinde bir vazifedir.. kolleksiyon sahibi remzi gür"ü, küratör erkan doğanay"ı, ayrıca osmanlıcadan bugünkü türkçeye çeviren talip mert ve dursun kaya"yı, grafik tasarımını gerçekleştiren kemal kara"yı ve baskısını yapan kültür sanat basımevini de bu hizmetlerinden ötürü kutlamak gerekir..

eserin vücuda getirilmesini gerçekleştiren asıl görevli küçükçekmece belediyesi halkla ilişkiler müdürlüğü"nü de özellikle takdir etmek icabeder..

büyük eserin sayfalarını çevirip inceledikçe, mübarek ecdadımızın geniş osmanlı topraklarını idare ederken riayet ettiği adalet, disiplin ve titizliği görerek hem sevinmek ve gururlanmak, hem de o günkü zor şartlarda çektikleri sıkıntıları görerek, ülkemizin iyileşen bugünkü ahvalinden memnun olmakla beraber yeni nesillerin daha çok çalışmaya daha çok fedakarlığa ve didinmeye alıştırılması gerektiğini unutmamak icabettiğini anlayabiliyoruz.. bu fermanlar bize tarihimizi bir bütün halinde düşündürüyor.. asırlarca beraber yaşadığımız, şimdi bizden ayrı ve komşu bulunan ahali ile kardeş olduğumuzu anlayabiliyoruz..

isim isim adları yazılı padişahlarımızı, onların verdiği ferman ve beratlarda adı yazılı kardeşlerimizi, ashabımesalihi (iş sahiplerini), o zamanki vatandaşlarımızı sevgi ile sıcak duygularla hatırlamaya ve anlamaya çalışıyoruz.. bir de osmanlıdaki kayıt sisteminin devlet idaresinde nasıl sağlam bir rol oynadığını tesbit edebiliyoruz…

velhasıl bu fermanların yayınlanmasının sayılamayacak kadar çok faydalı olduğuna dair bir tereddüt hissetmediğimiz muhakkaktır..

***

sevgili okuyucularım size hükmü şerif kitabından birkaç ferman özeti sunuyorum:

sultan ıı. mustafa (1695-1703)ya ait ferman

erzurum eyaleti mutasarrıfı vezir abdülbaki paşa ya hitaben 1108 hicri tarihinde yazılan bu fermanla, eyalete tâbi eleşkirt, bayezid, yıldızkent sancaklarında sakin yahudi ve kefere taifesinin seferiye ilçesinden alınacak cizyelerinin, erzurum kalesi muhafızlığındaki yeniçerilerin çuhaları bekasına verileceği bâbında hüküm

*

sultan ıv. murad (1623-1640) ın fermanı

fermanın tarihi 11 ekim 1632 milâdi

özeti:

adana bozdoğan türkmenleri mukataasını (kirayla verilen arazi) almak isteyen ahmet hüseyin e, başkasına devretmemek şartı ile bu mukataanın verilmesi..

*

sultan ııı. ahmed (1703-1730)

ferman tarihi: milâdi 1708

fermanın özeti:

şam eyaletinde malikâne sahipleri seyyid mehmed, seyyid mustafa ve mîr abdullah"tan malikâne şartlarına uymayan isteklerde bulunulmaması: baş defterdar osman ağa bu durumu kayda aldığından yukarıdaki şahıslara yerli yersiz karışılmaması..

sultan ıı. mahmud (1808-1839)

ferman tarihi: 22 mayıs 1815 milâdi

ferman özeti:

medine"de rub" (çeyrek) kırat feraşet hizmetine mutasarrıf arabacı başı osman bin ahmed"in vefatiyle bu hizmetin abdüşşekkur bin ali"ye tevcihi…

*

sultan ıv. mustafa (1807-1808)

ferman tarihi: 4 eylül 1807 milâdi

fermanın özeti:

şam, halep, diyarbekir, adana, antep, malatya ve tokat civarındaki hazine mukataaları daha çok devlet ricalinin veya bölge ayanlarının uhdesine verildiği, ama bunların mukataaları rastgele dağıttıkları, tohum ve ekme biçme işlerinde halka yardımcı olmadıkları, dolayısıyla da hazinenin zararına sebeboldukları görülmüştür.. bundan sonra halkı ezen ve hazineyi de zarara sokan bu gibi hallerden uzak durulması…

*

sultan ıı. mahmud (1808-1839)

ferman tarihi: 27 nisan 1817 milâdi

fermanın özeti:

osmanlı ülkesinin muhtelif şehir ve iskelelerinde avusturya"nın açmış olduğu konsolosluklar bu ülke tacirlerinin işlerini takibetmekte olduklarından bunların herbirine ayrı ayrı beratlar verilmesi.. ve müste"men (güvenliği garanti edilmiş) tüccarın rastgele isteklerle rahatsız edilmemesi…

hamiş: sayın remzi gür"deki ferman ve berat koleksiyonunun bugünkü yazıya tam çevrilerek eksiksiz olarak, ister devlet eliyle isterse üniversiteler veya tarih kurumu marifetiyle yayınlanması temenniye şâyandır…