5 soruda Katalonya meselesi

Yıllar önce, Barcelona, Real Madrid’i yenip Kral Kupası’nı kazandığında, İspanyolların “Kral Kupası’nı İspanyolların kazanamaması yazık oldu” dediklerini okumuştum.

Malum, Real Madrid İspanyolların, Barcelona Katalanların takımı. İki toplumun tarih boyunca birbirinden hazzetmedikleri bir gerçek. Katalanlar, İspanyollar için tam bir baş belası. Aynı ülkede yaşayan ayrı dünyalar. Ekonomiden futbola kadar her alanda rakipler.

Son günlerde sadece İspanya'nın değil, Avrupa Birliği’nin de en önemli siyasi tartışma teması Katalonya. Peki, nedir alıp veremedikleri? Tarihsel nedenlerden başlayalım:

1635-59 Fransa-İspanya Savaşı sırasında İspanyol ordusu Katalonya'da konuşlanmıştı. Ancak, bu bölgeye büyük mali sıkıntılar getirdi. 1640-52 yılları arasında bölge halkı isyan etti. Fransa, bir süreliğine bölgenin hâkimiyetini ele geçirdi. 1659'da imzalanan Pireneler Antlaşması ile bölge İspanya'ya iade edildi ancak Katalonya'nın kuzeyinin bir kısmı Fransa'ya bırakıldı. Derken, İspanya’da bu kez de krallar arasında Veraset Savaşı başladı. Savaşı kazanan taraf İspanya topraklarında Kastilya'ya ait olmayan tüm kurumları feshetti ve Katalanca dahil olmak üzere İspanyolca dışındaki dillerin resmî belgelerdeki kullanımını kaldırdı.

Katalonya hiçbir zaman bağımsız bir krallık olmadı, eskiden de özerk bir prenslikti. Son 500 yıldan bu yana da İspanya krallığına bağlı bulunuyor. Katalonya uzun süre özerkliğini de yitirmişti. Fakat, Katalanlar her zaman bağımsızlık taleplerini dile getirdiler. Franco’nun faşist İspanyasının ardından 1978’de İspanya’da yeni bir anayasa yapıldı ve Katalonya kaybettiği özerkliğine yeniden kavuştu.

İspanya 17 özerk toplumdan meydana geliyor. Katalonya bunlardan sadece biri.

Katalonya'nın sağlık ve eğitim konularında kendi kanunları var, ayrıca Özerk Polisi de var. Katalonya okullarında eğitim tamamen Katalanca yapılıyor.

İspanyollara göre Katalonya’nın İspanya’ya bağlı bir yapı olmasından dolayı memnuniyetsizlik duymasının ve bağımsızlık talep etmesinin hiçbir mantıki gerekçesi yok. Her şeyiniz var, daha ne istiyorsunuz diyorlar özetle. İspanyollara göre, Katalanların bağımsızlık talebi rasyonel değil romantik bir tavır.

Ayrılma kararının ardında tarihsel, ekonomik, siyasi ve kültürel nedenler bulunuyor. Katalanlar diyor ki, biz ayrı bir dile sahibiz, Katalanca’ya. İspanyollardan ayrı, kendimize ait bir kültürümüz var. Dolayısıyla biz ayrı bir ulusuz ve kendi devletimizi kurma hakkına sahibiz.

Katalanlar 2014 yılında bir referandum yapmışlardı ancak bağlayıcı değildi; bu kez kendileri açısından bağlayıcı bir referandum gerçekleştirdiler, fakat İspanya, referandumu Anayasa’ya aykırı ilan etti ve geçersiz saydı.

Katalonya’nın yüzölçümü yaklaşık 32 bin kilometrekare ve Katalanların nüfusu 7,5 milyon civarında; GSYİH’sı ise 210 milyar avro. Kıyaslayacak olursak, Danimarka 43 bin kilometrekarelik bir yüzölçümüne, 5,5 milyon nüfusa ve 206 milyar avroluk bir GSYİH’ya sahip.

İspanya’nın nüfusu 46,5 milyon; GSYİH’sı ise 1 trilyon avronun biraz üzerinde. Almanya, Fransa, Birleşik Krallık ve İtalya’dan sonra Avrupa’nın beşinci büyük ekonomisi. Avrupa’nın altıncı büyük ekonomisi ise malum, Türkiye.

Katalonya İspanya’nın en zengin bölgelerinden biri. İspanya’nın yoksul bölgelerini fonlamak için vergi ödüyorlar. Katalanlara göre, Katalonya bağımsız bir devlet olsaydı, Katalan vatandaşları daha müreffeh olacaktı.

Gerçek şu ki, Katalonya İspanya’dan ayrılırsa, İspanya 200 milyar dolarlık bir GSYİH’yı kaybetmiş olacak. Yani, GSYİH’sının yüzde 20’si uçup gidecek. Sadece bununla da kalmayacak, aynı zamanda, üretken bir ekonomiyi de kaybedecek.

Ayrıca, Katalanların İspanya ekonomisi için çok önemli finans ve doğalgaz şirketleri, buna ek olarak gıda ve tekstil şirketleri mevcut; ayrılığın gerçekleşmesi durumunda İspanya tüm bu şirketleri de yitirecek. Diğer yandan Katalan şirketler de özellikle tekstil ve gıda şirketleri pazar payını büyük oranda kaybedecek. Her iki taraf da büyük maddi zarara uğrayacak.

Ancak, Katalan Hükümeti ayrılık kararını almakla bu riski göze almış bulunuyor; riski göze almak istemeyen taraf İspanya. Çünkü, İspanya, Katalanların ayrılmasıyla birlikte ekonomik kaybın yanı sıra zincirlime bir parçalanmanın da eşiğine gelecek, ayrılıkçı kitlelere Katalanlardan sonra Bask bölgesinin de dahil olması uzak bir ihtimal değil.

Bu durum Avrupa’yı da yakından ilgilendiriyor. Ayrılıkçı halklar halkaları bir zincire dönüşürse, bu, bildiğimiz Avrupa’nın sonu demek… Avrupa sadece ekonomik kayıplara uğramayacak, büsbütün kendini kaybedecek!