Allah varsa neden kötülük var? -III

1.

Bir Müslüman olarak, kötülüğün varlığını elbette kabul ederiz. Ancak “mutlak kötülüğün” varlığını, bir başka ifadeyle kötülüğün mutlaklığını kabul etmeyiz. Kötülük vardır; ama geçici ve görecelidir. Öncelikle, bütün kötülükler geçicidir; çünkü hayat geçicidir. İkinci olarak, birisi için kötü olan bir şey bir başkası için iyi olabilir. Bir final müsabakasını kaybetmek, kaybeden taraf için bir kötüdür; ancak kazanan taraf için iyidir. İşten atılmak, atılan kişi için kötü; onun yerine işe alınan kişi için iyidir. Hastalıklar, kötülüktür. Ancak hastalıklar sebebiyle hayatını kazanan milyonlarca doktor için, hastalık bir ekmek kapısıdır. Deprem, bir felâkettir. Lâkin depremzedelere yardım etmek isteyen iyiliksever insanlar için bir iyilik fırsatıdır. Ya da bazen bir kötülük, insanı daha büyük bir kötülükten koruyabilir. Meselâ; bir ağrı sebebiyle doktora giden kişi, ameliyat olması gerektiğini öğrenip ameliyat olur ve böylece hastalığının ilerlemesinden kurtulmuş olur. Netice olarak, başlangıç itibariyle kötü olan bir şeyin sonu iyi olabilir.

Hz. Yusuf’u (as) düşünelim. Onun, hasetlik eden abilere sahip olması ve onlar tarafından kuyuya atılması bir kötülüktür. Ancak bu kötülük, onun Mısır’ın saraylarında büyümesine vesile olmuştur. Hz. Yusuf’un (as) sarayda büyümesi iyi bir şeydir; ancak sarayda kralın hanımı tarafından iftiraya maruz kalması ve hapsedilmesi kötü bir şeydir. Fakat hapiste tanıştığı arkadaşı dolayısıyla kralın güvenini kazanması ve kral tarafından maliye bakanı yapılması iyi bir şeydir. Sonuç itibariyle, “mutlak kötü” yoktur. Bazen bir kötülük, bir iyiliği; bir iyilik de bir kötülüğü doğurabilir. Hikmetli Kitap’ta şöyle buyurulur: “Bazen bir şeyi sevmezsiniz; ama aslında o sizin için iyidir. Bazen de bir şeyi seversiniz; fakat aslında o sizin için kötüdür. Allah, (her şeyin aslını) bilir; fakat siz bilmezsiniz.” (Bakara 2/26).

2.

Teodise/kötülük problemini kendilerince bir argüman olarak kullanan ateistler, Tanrı’yı yalnızca “mutlak iyi ve kadir-i mutlak” gibi bazı sıfatlara sahip bir varlık olarak kurguluyorlar. Sonra da bu vasıflara sahip bir Tanrı ile kötülüğün mevcudiyetinin çeliştiğini söylüyorlar. Oysaki Tanrı’nın sıfatları bu ikisinden ibaret değildir. Meselâ biz Müslümanlara göre Allah’ın pek çok sıfatı vardır. Bunların bir kısmı celâl, bir kısmı cemâl sıfatlarıdır. Âlem de, bu sıfatların tecelli ve zuhurundan ibarettir. Âlemde kötülük olarak müşâhede edilen her şey, celâl sıfatlarının zuhura gelmesiyle olur. Dolayısıyla bu kötülüklerin varlığı, celâl sıfatlarına sahip bir Allah’ın varlığıyla çelişmez. Cenâb-ı Hakk’ın celâl sıfatlarına sahip olması da, “mutlak iyi” olmasıyla çelişmez.

Öte yandan, Cenâb-ı Hakk’ın “Hakîm” sıfatına da özel vurgu yapmak gerekir. Hikmetli Kitap’ta pek çok yerde zikri geçen el-Hakîm, “her işini hikmetle yapan, yaptığı işin ardında mutlaka hikmetli bir sebep olan varlık” demektir. Bunun anlamı şudur: İster cemâl, ister celâl tecellisi kabilinden olsun, âlemde meydana gelen her ne varsa, Hikmetli Yaratıcı’nın hikmetinin eseridir. Biz ise, kapasitesi sınırlı varlıklar olmamız hasebiyle, eşya ve hâdisâttaki hikmeti her zaman, hatta çoğu zaman anlayamayabiliriz. Bizim anlayamamamız, onların hikmete mebni olmadığını göstermez. Âlemde müşâhede ettiğimiz bütün kötülükler için aynı durum geçerlidir.

Şayet bir tabibin, bilgili ve hikmetli olduğuna inanıyorsanız, onun sizin hakkınızda vereceği kararlara ve yapacağı operasyonlara razı olursunuz. Zira bilirsiniz ki, bu tabip hem çok bilgili hem de bu bilgisini yerli yerinde kullanacak şekilde hikmetli (hekim) bir kimsedir. O halde sizin hakkınızda meselâ ameliyat kararı verecek olsa, onun size kötülük maksadıyla bunu yaptığını düşünmezsiniz. Bilakis “Beni ameliyat etmek istiyorsa, vardır bir bildiği.” dersiniz. İşte kâinatın hikmet sahibi Yaratıcısı da böyledir. Eğer bir fert ya da bir toplum üzerinde -tabiri caizse- bir ameliyat yapıyorsa, O’nun hikmetine inanan müminler olarak, “Mevlâ’nın hikmetinden sual olunmaz; vardır bir bildiği.” deriz.

3.

Kötülüğün olmadığı, sadece iyiliklerle dolu bir evren mümkün değildir. Zira evren yaratılmış bir şeydir. O sebeple kusursuz ve mutlak iyi olamaz. Çünkü “mutlak iyi” olmak yalnızca Allah’a mahsustur. Bu âlem, kötülükten tamamen arındırılmış olarak yaratılamazdı. O halde iki seçenek vardı: 1. Âlemde kötülükler zorunlu olarak var olacağı için Allah, âlemi yaratmayacaktı 2. Allah; iyiliğin daha çok, kötülüğün daha az olduğu bu âlemi, iyiliklerin hatırına yaratacaktı. Cenâb-ı Hak, ikincisini tercih etmiştir ki, bu bir iyiliktir ve hikmete uygun olandır. Zira bu âlemde kötülük, iyiliğin var olması için kaçınılmazdır. Az kötülük olmasın diye çok iyilikten vazgeçmek, hikmetli bir tercih değildir. Hatta şunu söyleyebiliriz ki, az kötülükten dolayı çok iyiliğin terkedilmesinin bizatihi kendisi kötülüktür. Meselâ, ateşin insana pek çok faydası vardır. Ancak zaman zaman zararları da vardır. Az zararı için çok faydasından vazgeçip onu hiç kullanmamak doğru/hikmetli bir tercih değildir.

(Devam edecek).