Cezayir’e bahar gelecek mi?

18 Nisan’da Cezayir’de devlet başkanlığı seçimleri yapılacak. Günlerdir aday olup olmayacağı tartışma konusu olan 82 yaşındaki mevcut devlet başkanı Abdülaziz Buteflika beşinci kez göreve gelmek için adaylığını koydu.

Bir süredir tekerlekli sandalyeye mahkûm olarak gözlerden uzak siyasi hayatını devam ettirmeye çalışan Buteflika’nın bu seçimlerde sağlık sorunları nedeniyle aday olmayacağı söyleniyordu bazı çevreler tarafından. Buteflika seçimleri kazanırsa 5 yıl daha Cezayir’i yönetecek. Ömrü ve sağlığı bir beş yıla daha dayanır mı bilinmez ama bu kararıyla bir süredir başkan adayı olmak isteyen partisindeki bazı isimleri de hayal kırıklığına uğratmış gözüküyor.

Buteflika’nın tekrar aday olması öncelikle istikrarın devam ettirilmesine yönelik. 1990’lı yıllardaki iç savaştan sonra Buteflika istikrarı sağlamayı başardı. Bunun en önemli nedeni ulusal parti, asker ve istihbarat arasındaki uzlaşmanın ortak adayı olmasıydı. Daha önceki seçimlerde devletin sacayağını oluşturan bu güçlerin uzlaşması Buteflika üzerinden sürmüştü. Fakat şimdi hasta, yaşlı ve oldukça yorgun bir Buteflika var karşımızda. Buteflika’nın felçli bedeni gibi akli melikelerinin de yerinde olmadığı söylentileri çıktı bir süre önce Fransız basınında. Bu söylentileri sona erdirmek için başkanlık sarayından Buteflika’nın halkı selamlayan görüntüleri paylaşıldı.

Cezayir gibi Fransızlara karşı direnişin sembolü olan bir ülkede 82 yaşında sıradan işlerini dahi yerine getiremeyen biri aday yapılıyorsa bunun sorumluğunu başka yerde aramamak lazım. İslam dünyasının lider çıkaramama gibi genel bir problemi var. Mısır uzun yıllar Mübarek’e katlandı, şimdi de Sisi’ye katlanıyor. Tunus, Fas, Sudan, Suudi Arabistan, Umman’da durum farklı değil. Fransa’ya direnen bir halkın yaşlı, despotik, liderlikten yoksun birine onay vermesi Batı ve sömürgecilik karşıtlığı ile açıklanamaz.

Buteflika’nın adaylığına şimdilik partisi Ulusal Kurtuluş Cephesi, Demokratik Ulusal Birlik, Cezayir Halk Hareketi, Ümit Seferberliği gibi parti ve gruplar destek veriyor. Karşı çıkanlar ise İslami gelenekten gelen Barış Topluluğu Hareketi, Sosyalist Güçler Cephesi ve ana muhalefet partisi durumundaki Kültür ve Demokrasi İçin Seferberlik Partisi.

Geçen pazartesi, Barış Topluluğu Hareketi Başkanı Abdürrezak Makri, Buteflika’nin aday olmasının şaşkınlık verici ve “tehlikeli” olduğunu söyledi. Makri’nin haklılık payı büyük. Son yirmi yıldır ülkeyi istihbaratla yöneten Buteflika’nın özellikle kardeşi Salih’in etkisinde olduğu biliniyor. Ekonomik, politik sorunların arttığı bir ülkede Buteflika adına ülkeyi yönetmek isteyenler arasında bir çatışmanın çıkması ve ülkenin yönetimdeki sis dalgasının uzun yıllar devam etmesi muhtemel.

Cezayir 30 yıldır baskı altında kalmış, haksızlığa uğramış İslami gelenekle henüz yüzleşmedi. Teröre bulaşmayan İslami partiler arasındaki bölünmüşlük, bu kesimin yıllarca devam eden FLN iktidarına karşı alternatif bir politika sunmalarına mani oldu. Makri’nin partisi İslami gelenekten geliyor ve mecliste sınırlı sayıda temsilcisi bulunuyor. Buteflika’nın aday olmaması, siyasette yeterince yer alamayan İslami gelenek için bir fırsattı. Çünkü bu durum İslami grupların siyasete katılımını kolaylaştırabilir ve iktidar olamasalar bile güçlü bir muhalefet oluşturabilirler, hatta Fas’ta olduğu gibi iktidar ortağı partilerden birisi olabilirlerdi.

Buteflika’nın aday gösterilmesiyle İslami geleneğin de siyasette ilerlemesinin önü kapatılmıştır. Yani Cezayir’in normalleşmesi başka bir bahara ertelenmiştir.

Buteflika döneminde iç savaşın sona erdirildiği, siyasi istikrarın sağlandığı, ekonomik iyileşmenin yaşandığı doğrudur ama ülkede demokrasinin yerleşmesi, muhalif kesimin eşit ve adil bir şekilde seçimlere girebilmesi söz konusu değildir.

İslami Selamet Cephesi’nin 1990’lı yılların başında kazandığı siyasi zaferden sonra ordunun yönetime el koyması ile başlayan olaylarla ilgili devletin İslamcılarla ilgili hala bazı kuşkuları var. Cezayir İhvanı teröre hiç bulaşmayıp sürekli siyasi arenada mücadele ettiği halde yönetimden gerekli desteği alamadı. Şimdi meclisteki 462 sandalyeden 33’ünü elinde bulunduran Makri’nin partisine de Cezayir derin devletinin hala güven duyduğu söylenemez. Makri’nin heyecanlı konuşmaları partisinin oyunu artırsa da kendisini iktidara taşıması çok zor görünüyor.

Eğer Buteflika yönetimi daha doğrusu devlet başkanını çevreleyen kişiler ve gruplar şeffaf bir seçim gerçekleştirirler, çıkan sonucu kabul ederlerse bir bahar barışının yakalanması mümkün. Makri’nin partisinin “barış” adıyla kurulması da bu açıdan önemli. Çünkü daha önceki partilerin isimlerinde “kurtuluş, bağımsız, selamet” gibi daha çok ikinci dünyacı söylemler hâkimdi. 90’lı yılların tecrübesini yaşamış bir partinin eski liderlerden çok Tunus tecrübesini örnek alacağı aşikârdır. Tabii burada asıl sorun devlet gücünün normalleşmeye karar verip vermeyeceğidir ki, bu da şimdilik Cezayir için uzak görünüyor.

“Cezayir’de geçmişte yaşananlar karanlık bir sayfaydı, o dönemde kaldı” demekle de olmaz. Bunun bedelini halktan birilerinin ödediği gibi zulme ortak olmuş yönetici ve askerlerin de ödemesi gerekir. Fakat bu bedelin ödenmesinde de aceleci olmamak gerekli. Abdürrezak Makri, bu yüzden seçim konuşmalarında dikkatli olmalı, partinin uzlaşmacı tavrını öne çıkarmalıdır. En-Nahda, Islah gibi partilerin de Makri’ye destek vermekten kaçınmamaları gerekiyor.

İslamcıların tek bir blok halinde seçimlere girmesi bir açıdan uzun süredir devam eden bölünmüşlüğü giderebilir ve ortak bir enerji yakalanabilir.

Belki bu seçimlerin en sürpriz ismi General Ali Gadiri’nin başkanlık yarışına aday olması. Gadiri bir dönemin en ağır toplarından biriydi ve asker üzerinde önemli bir etkisi vardı. Hatta politikaya müdahale eden general olarak bilinen bir üne de sahipti. Şimdi ise Buteflika ile arasına keskin bir çizgi koyarak İslamcılardan ve eski komünistlerden daha sert bir şekilde iktidara yükleniyor.

Cezayir’e 18 Nisan’da yapılacak seçimlerle bir baharın gelmesi zor görünse de en azından uzun dönemdir rüzgârların estiği ülkede havaların ısınmasının yolu açılacak. Cezayirliler, Buteflika dışında kendilerini yönetebilecek kişilerin de olduğunu en azından meydanlarda görebilecek.