Çocuklar için şimdi değilse ne zaman?

Bir önceki Wattpad yazımdan sonra çok sayıda ebeveyn ile öğretmenden serzeniş mesajları aldım. Özetle iki temel ve büyük sorunun yanıtını merak ediyorlar:

Günlerdir bu iki sorunun peşindeyim aslında ve açıkçası ne beni ne de sizleri ikna edebilecek bir yanıtını bulabildim. Eğer Aile ve Sosyal Politika Bakanlığının iradesiyle Wattpad erişime kapatılmasaydı bu sorular gündeme dahi gelmeyecekti. Çünkü yıllardan beri bas bas bağıranlar da umutlarını kesmişlerdi. Bir öğretmen şöyle yazmış: “Ersin Bey, yıllarım Wattpad üyesi ortaokul öğrencilerimi ikna etmekle geçti. Dersi, sınavı bıraktım desem yeridir. Bir değil, iki değil, on değillerdi çünkü. Aileleri tek tek uyardım. Orada yazılanları gösterdim. Güvendiğim öğrencilerimden bilgiler aldım. Sahte hesap açıp gruplarına bile sızdım. Bana türlü iftiralar atmaya kalkan öğrenciler oldu. Bu arada yazmadığım kurum kuruluş kalmadı. Ancak efsunlanmış gibi kimseler kılını kıpırdatmadı. Çocukların bir kısmını maalesef bizler değil Wattpad eğitti.”

Peki, Türkiye’de milyonlarca kullanıcısı olan, en popüler dördüncü dilin Türkçe olduğu ve neredeyse çocukların “başucu kitabı” haline gelen bu dipsiz mecrada yayınlanan; cinsel şiddet, porno, taciz, tecavüz ve eşcinsellik konulu sözde hikâyeler hiçbir yetkilinin dikkatini çekmemiş mi gerçekten? Anneler, babalar, veliler ve öğretmenlerden gelen binlerce şikâyete rağmen hem de…

Aslında rezilliğin ve kontrolsüzlüğün diz boyuna geldiğini fark edenler ve önüne geçmek isteyenler olmuş. Elime bir rapor ulaştı mesela. Beş yıl önce, 2019’da hazırlanmış. Wattpad’in hem küresel hem de Türkiye ölçeğinde tomografisi çekilmiş desem yeridir. Raporda, 13 yaşındaki bir lise öğrencisi ile bir yetişkinin ilişkilerinin anlatıldığı hikâyeden tutun da yine iki kardeşin yasak ilişkilerinin anlatıldığı bir diğer hikâyeye kadar yer almış ve dönemin Milli Eğitim Bakanı’na tüm şeffaflığı ile sunulmuş. Ancak bugün görülüyor ki, o rapor PDF belgesi olarak kalmış. Burada kimseyi suçlama niyetim yok. Bakan’ın kendisi mi önemsemedi, bürokratlar mı ilgilenmedi ya da birileri “Bulaşırsak durup dururken sansürcü oluruz. En iyisi görmezden gelmek” mi dedi bilemiyorum.

Muhatabının bir açıklaması varsa yayınlarım. Derdim geçmişi karıştırmak da değil. Lakin problemin kaynağını gösteren bir bilgi söz konusu. Çünkü böylesine hayatî ve herkesin çocuğunu, ahlâkî ve kültürel değerlerimizi ilgilendiren kararlar; kişilere, onların meseleleri önemseme derecesine ve dünya görüşüne bağlı olmamalıydı. Şimdi bundan sonrasına bakmak ve acil, kalıcı hamleler yapılması gerekiyor. Sanal âlemden taşan mızrak artık çuvala sığmıyor. Son yazıda da vurguladım. Türkiye’nin çocuklarını dijital dünyanın sınırsızlığından koruyacak bir mekanizma ve güçlü bir yapı maalesef yok. Sorumluluklar bölük pörçük.

Yürürlükte olan ‘Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kanunu’ da çözmüyor. Kapsamı şöyle: “18 yaşından küçüklerin maneviyatı üzerinde muzır tesir yapacağı anlaşılan mevkute ve mevkute tanımına girmeyen diğer basılmış eserler aşağıdaki maddelerde gösterilen sınırlamalara tabi tutulur.”

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı bünyesinde oluşturulan Kurul’a yetki veren bu kanun mevcut kapsamıyla dijital mecraları denetleyemiyor. Dahası basılan eserleri öncesinde inceleyemiyor da. Yani çocuklara yönelik kitaplar özgürce basılıyor ve içeriğinde bir sıkıntı olduğu şikâyetlerle bildirilirse Kurul toplanıp bir karar alıyor. Tabii bu arada Wattpad’den mülhem bir kitap yüzbinlerce adet satmış oluyor.

Bunun için mevcut kanuna dayanarak oluşturulan ‘Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kurulu’nun kapsamı, paydaşları, uzmanları ve yetkileri genişletilmeli. RTÜK gibi, dijital mecralara anında müdahale eden ve çocuklarla ilgili içerikleri öncesinde denetleyen bir kapsam olmalı. Sadece Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı değil 18 yaşına kadarki çocukların eğitimden sorumlu olan Milli Eğitim Bakanlığı da söz sahibi olmalı.

Yanı sıra 18 yaş altı için üretilen tüm içeriklerde ebeveynlere rehberlik edecek bir yapılanma artık elzem. Nasıl ki Avrupa Oyun Bilgi Sistemi PEGI, oyunları yaşa ve içeriğe göre sınıflandırarak tüketicilerin bilinçli kararlar almasına yardımcı oluyorsa… Nasıl ki Almanya ‘German Youth Protect’ kanunu ile Almanya’daki gençlerin kamusal alanlarda korunmasını sağlıyor ve küçüklerin medya tüketimini düzenliyorsa… Nasıl ki tüm film ve dizi derecelendirme otoritesi IMDB, ebeveynlere ‘Parents Guide’ özelliğini açarak çocuklar için zararlı sahneler hakkında herkesin görebileceği bildirimlerde bulunmalarını sağlıyorsa, Türkiye’de de benzeri ve mutlaka sivil yapıda bir denetleme platformu hayata geçirilmeli. Sadece oyunlar ve videolar değil. Basılmış ve yayında olan kitaplar için de kamunun dışında denetim mekanizmaları gerekiyor. Özellikle de ‘büyük tüketici’ kategorisinde olan okul öncesi çocuklar için basılan resimli kitaplarda eşcinsellik propagandası yapıldığına dair binlerce şikâyet söz konusu. Sosyal medya çalkalanmasa kimseler ‘dur’ demiyor. Çünkü basımlarının önünde bir engel yok.

Toparlayacak olursam, konumuz da derdimiz de çocuklar. Kimse bana ve benim gibi düşünenlere ‘sansürcü’ diyemez. Yasaktan yana değilim. Ama birilerinin sözcülüğünü yaptığı Wattpad aradan geçen bir ayda ne temsilci atadı ne de açılmak için başvuru yaptı. Çünkü Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ni tanımıyor, yasalarına göre hareket etmeyi göze alamıyor. Burada diyecek bir sözü olan; çocukları sınırsızlığa ve her türlü suçun işlendiği mecralara terk etmek isteyenlere söylesin. Fakat tüm bu yük sadece Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı’nın omuzlarına yüklenmemeli. Wattpad erişime kapatıldığından beri, sistematik şekilde günlerdir hedef gösteriliyor Bakan Mahinur Özdemir Göktaş.

Umarım birilerine göre “gericilik” olan bu krizden memleketin çocukları için faydalı sonuçlar doğar. Çünkü anne-babalar ve toplum hiç olmadıkları kadar meseleye vâkıflar. Kanun yapıcılar da ailelerin desteğini arkalarına almışken kalıcı ve etkili kararlar verecektir diye düşünüyorum. Bense bu meseleleri yazmaya devam edeceğim.