Bir kitap ve bir dünya

Geçen hafta, Türkiye''de neler olup bittiğiyle ilgili tartışmalara daldığımız bir mecliste, arkadaşlardan biri, odasına gidip elinde bir kitapla döndü ve kapağını göstermeksizin bir kitaptan -iddialarımla çakışan- bazı pasajlar okumaya başladı... Hemen irkildim ve sordum: "Bunları yazan kim?" Tebessüm etti ve birşey söylemeden kitaptan parçalar okumayı sürdürdü... Israr ettim, yine söylemedi... En nihayet kitabı elinden aldım: "Dünya Yeniden Kuruluyor: Jeopolitik ve Jeokültür Tartışmaları" (İstanbul, 1999, Ötüken) adlı yeni yayımlanmış bir kitaptı bu... Yazarı ise Suat İlhan diye tanımadığım biri... "Kim bu zât?" diye sorunca, arkadaşım gülerek "Bak içinde yazıyor" diye cevap verdi. Ben de baktım... Gördüklerimi size kısaca aktarayım:

1925 yılında Tokat''ta doğmuş... Sırasıyla: "Kuleli Askeri Lisesi"nde (1943), "Harp Okulu''nda (1945) "Topçu Okulu"nda (1947), "Kara Harp Akademisi"nde (1958), "Silahlı Kuvvetler Akademisi"nde (1961) eğitim görmüş... Bükreş''te askerî ataşelik yapmış... Kara Harp Akademisi''nde Harp Tarihi, Askerî Coğrafya ve Jeopolitik dersleri vermiş... "Genelkurmay İstihbarat Başkanlığı"nın yanısıra Sıkıyönetim ve Kolordu Komutanlıkları görevlerinde bulunmuş... En nihayet, Türk Silahlı Kuvvetleri''nden 1983 yılında "Korgeneral" rütbesiyle emekli olmuş... "Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu"nun teşkilinde de görev alan bu zât, 9 yıl da bu kurumun başkanlığını yapmış... Kendisinin birçok eserleri ve makaleleri var... tarih''le, coğrafya''yla, strateji''yle, jeopolitik''le ilgili çalışmalar... askerî cihetiyle tarihi, kültürü, coğrafyayı tahlil eden, yorumlayan çeşitli eserler ve makaleler...

Tahmin edebileceğiniz gibi, arkadaşımın elinden bu kitabı "dostça" (!) aldım ve "Benim bu kitabı hemen okumam gerekiyor; sen kendine yeni bir nüsha temin edebilirsin" deyip oradan ayrıldım. Kitabı o gece okuyup bitirdim. Hani bazı kitaplar vardır: Kitaptan önce bir alıntıyla karşılaşırsınız ve "galiba önemli şeyler söylüyor" diye gidip o kitabı satın alırsınız; sonra bir de bakarsınız ki kitabın tek önemli cümlesi ya da pasajı o alıntılanan kadarmış... Ne yalan söyleyeyim, okumam bitene kadar, kitabın beni böylesi bir sürprizle karşılayabileceği düşüncesinden hiç sıyrılamadım: meselâ, hilafetin ilgasından söz eden her sıradan araştırmacının hilafet''in Osmanlı''ya intikalini bir talihsizlik olarak değerlendirmesi gibi ucuzluklarla... Veya Türkçe''nin sadeleştirilmesinden, Arapça ve Farsça sözcüklerden arındırılmasından dem vuran heveskâr kalemlerin, Osmanlıca''nın bir dil bile olmadığı gibi basitliklere râm olması türünden sıradanlıklarla... Bütün bunların aksine -söylediklerine katılıp katılmamam bir yana- ne söylediğini bilen biri vardı karşımda.

Suat İlhan, konusuyla ilgili yayınları dikkatlice izlemiş... Huntington, Fukuyama, Fuller, Lesser, Brzezinski, Boniface, Morlay, Robins gibi stratejistlerin "Yeni Dünya Düzeni" hakkındaki tezlerini tartışıyor; Medeniyetler Çatışması, Tarihin Sonu, Yeni Şark Meselesi, Fundemantalizm, vb. konularda ortaya attıkları tezleri... Aktardığı bilgiler, akademik anlamda "yeni" değil... Kaynakçasının da pek ayrıntılı ve sistematik olduğu söylenemez... Ancak tesbitleri, yorum ve değerlendirmeleri kanaatimce çok önemli... Yazarın bu işlere meraklı bir gazeteci ya da neyle uğraştığından habersiz bir uluslararası ilişkiler uzmanı olmaması; aksine, kendisinin askerî stratejiler alanında ihtisas görmüş, üstelik bir zamanlar "Genelkurmay İstihbarat Başkanlığı" gibi bir görev üstlenmiş biri oluşu, tesbit ve tahlillerinin önemini bir kat daha artırıyor.

Bu suâlin, olup-bitenlerin nasılını dikkate alarak cevap vermeyi marifet bilenler nezdinde bir kıymet taşımayacağı âşikâr. Biraz gazete okuyup televizyon seyreden herkes (her okur-yazar) bize Türkiye''de neler olup-bittiği hakkında birçok şey söyleyebilir. Ancak anlaşılmak istenen, Türkiye''de zâhiren neler olup bittiği değil de onların gerçekte ve niçin olup bittiği ise? İşte o zaman kafalar karışıyor, elmalarla armutlar tefrik edilemez hâle geliyor.

Aklı karışıklar için, Suat İlhan''ın kitabından (satırlarından değil, satıraralarından) öğrenilecek çok şey var... Yazarın bir jeopolitik uzmanı veya asker kökenli bir yazar olmasını ciddiye alacaklar için, kitabın söyledikleri/söylemeye çalıştıkları ne kadar işlerine yarar, doğrusu işin bu tarafını tam olarak kestiremiyorum. Ancak yazarın yaşını (1925 doğumlu olmasını) dikkate alanların bu kitabı daha sağlıklı bir biçimde yorumlayacaklarından hiç kuşkum yok!

Çünkü Türkiye''nin hâlâ 20''liler tarafından yönetiliyor oluşunu ciddiye almadan, bu ülkede neler olup bittiğini anlamak çok ama çok zor!