Tanklar ve sözcükler

Türk Kahvesi programında iletişim bilim profesörü Nuran Yıldız’ı konuk edeceğim. Program için hazırlanırken, askerin iletişimi üzerine ülkemizdeki ilk çalışma olan “Tanklar ve Sözcükler/Türk Ordusunun Medya ve Siyasete Spin Etkisi” isimli kitabını okumaya başladım.

Nuran Yıldız kitabı yazmasına sebep olarak da “çağdaş ülkelerde asker siyasete müdahil olmaz” safsatasını gösteriyor. “ Çağdaş ya da değil her ülkede asker siyasete müdahale eder. ‘Çağdaş’lar bunu kapalı kapılar ardında yapar, bizimkiler kamuoyu önünde. ‘Çağdaş ülkelerde darbe olmaz’ diyorsanız bu doğru. Ayrıca bu kitapla askerin rahatını kaçırmak istedim, iletişimlerini gözden geçirmeleri için. Siyasetçinin rahatını kaçırmak istedim. Özeleştirilerini yapmadıkları için. TSK karşısındakilerin rahatını kaçırmak istedim, meydanın boş olmadığı göstermek için...”

Bir konferansta ona yöneltilen “ABD İngiltere gibi çağdaş ülkelerde askerler siyasetten uzak dururken, Türkiye’de neden siyasete müdahil oluyorlar? Bu demokratik midir?” sorusuna soranlara bu konuda ne bildiklerini soruyor: “Yanıtları genellikle suskunluk ve genel geçer bilgilerden öteye gitmiyor. Hollywood’da Pentagon’un bir bürosu olduğunu 1-2 protest yapımcı dışında neredeyse tüm film senaryolarının bu büroya 5 kopya halinde sunulduğunu, Pentagon yetkiliklerinin filmlerdeki tüm diyalogları Amerikan politikaları konusunda denetleyip düzenlediklerini bilip bilmediklerini, Pentagon’un strateji danışmanlarından Barnett’in yazdığı ‘Pentagon’s New Map’ kitabında anlattığı gibi ABD’nin uluslararası politikalarının Pentagon tarafından belirlendiğini bilip bilmediklerini soruyorum.”

Kitaptaki bilgilere bir ilave olarak üzerine bir notu da ben paylaşmak isterim.

Norma Jeane Mortenson II. Dünya Savaşı sırasında ABD ordusu için insansız hava aracı üreten Radioplane fabrikasında çalışan genç bir kadındır. Ronald Reagan ise o dönemde ABD Hava Kuvvetleri Film Stüdyosu Birliği’nin başında bulunan bir yüzbaşıdır. Genç bir fotoğrafçıyı ordunun dergisi için Radioplane fabrikasında üretilen dronları görüntülemek üzere gönderir. Dronelar güzel bir kadın eşliğinde tanıtılmalıdır ve o kadın daha sonra Marilyn’in Monroe adıyla şöhret olan Norma’dır…

1942 yılında ABD Başkanı F. Roosevelt, John Ford ve Frank Capra gibi yönetmenlere film sipariş eder. Pentagon Hollywood’da bir irtibat bürosu açar. Franck Capra o dönemde Niçin savaşıyoruz? adlı bir dizi film çeker. O zamandan beri Hollywood ve Washington-Pentagon işbirliği devam eder…

Geçen hafta ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price’ın Boğaziçi Üniversitesi ile ilgili protestocuların gözaltına alınmasından endişe duyduklarını belirtip, “Temel hakları için mücadele edenlerle omuz omuzayız” açıklamasını okuduğumda gözümün önüne tarihin tozlu sayfalarına karışmış ilginç anekdotlar geldi. Malum, 1957’de yüksekokul olan, 1971’de Boğaziçi Üniversitesi’ne dönüşen Robert Koleji Amerikan toprakları dışındaki kurulan ilk modern Amerikan okullarından biri. Ama nasıl kurulur!

Cyrus Hamlin en büyük hayali olan bu okul için finansörü Cristopher Robert’tan ve bağışçılardan para toplayadursun uygun bir arsa arayışı içindedir. Hamlin’in çok beğendiği bugünkü arsası ummadığı bir şekilde kendisine sunulur. Bu arsanın sahibi olan Ahmet Vefik Efendi’nin burayı neden sattığının öyküsü oldukça ilginç. Hamlin, hatıralarında bu olayı onun anlattıklarıyla kaleme alır. Ahmet V.Efendi Paris Büyükelçiliği zamanında cebinden yapmak zorunda kaldığı büyükelçilik harcamalarının ödenmemesine kızmıştır. Hamlin’in söylediğine göre, daha sonra Sadrazam Ali Paşa, Ahmet Vefik’ten bu arsayı geri satın almasını ister, Vefik Efendi’nin cevabı; “Hay hay, Paris’teki sefaretin devlet adına yapılan masraflarını öderseniz, büyük bir zevkle geri alırım.”

Olayın başka bir ilginç boyutu da var: Sadece Osmanlı değil, Fransa, Rusya ve Cizvitler de okulun yapılmasına karşıdır. Cyrus Hamlin daha bu araziyi almadan öncesinden başlayarak on yıl süreyle Babıali ile amansız bir “mücadele” verir. Robert Kolej’in açılışı ve inşaatı sırasında Sadrazam Ali Paşa öylesine huzursuz olmuştu ki, “Bu Mister Hamlin hiç ölmeyecek mi, bu kolej meselesinden beni kurtarmayacak mı?” diye şikâyet etmişti.

Okulun inşaat izninin alınması İstanbul’u ziyaret eden Amerikan Donanması’nın başı Tuğamiral David G. Farragut’un devreye girmesiyle sağlanır. Hamlin meseleyi ona açar ve İstanbul’da yapacağı görüşmelerde bu kolej işinin ne olduğunu sormasını ister. Tuğamiral İstanbul’dan ayrıldıktan bir süre sonra inşaat izni çıkmıştır. Bu bilgileri okuduğum, “Cyrus Hamlin: Misyoner, Eğitimci, Müteşebbis” başlıklı makalesinde Uygur Kocabaşoğlu, “Hamlin öyle anlaşılmaktadır ki, yıllar süren ısrarcılığı ve mücadelesiyle sonunda ‘gambot diplomasisi’ni harekete geçirmeyi ve istediğini elde etmeyi başarmıştır.” der. İnşaat iki senede tamamlanır ve 1863’te Bebek Seminary Okulu’nda Cyrus Hamlin dışında, ikisi Amerikalı, biri Yunanlı, biri, Fransız, biri İtalyan ve biri de Ermeni yedi profesörü ve 4 öğrencisi ile öğrenime başlayan Robert Kolej 1871 Mayıs’ında yaklaşık 60.000 bin dolara mal olan yeni binaya taşınır. Ama resmi açılış töreni ABD’nin bağımsızlık günü olan

4 Temmuz’da pek görkemli bir şekilde yapılacaktır.