Belediyelerin hizmet ve görev alanlarında kurdukları veya ortak olduklarıBelediye Şirketleri bağımsız bütçeli özel hukuk tüzel kişileridir.Her ne kadar özel hukuk tüzel kişileri olsalar da ihale kanunu gibi bir takım mevzuata tabi olduklarındankısmen kamu hukukuna da tabidirler.Özellikle 1980’li yıllardan sonra belediye hizmetlerinin özelleştirilmesinde bu kuruluşlar etkin rol oynamaya başlamış vegünümüzde önemleri son derece artmıştır.**Belediye şirketleri, yerel düzeyde toplumun artan hizmet talebini
Belediyelerin hizmet ve görev alanlarında kurdukları veya ortak oldukları
Belediye Şirketleri bağımsız bütçeli özel hukuk tüzel kişileridir
.
Her ne kadar özel hukuk tüzel kişileri olsalar da ihale kanunu gibi bir takım mevzuata tabi olduklarından
kısmen kamu hukukuna da tabidirler
.
Özellikle 1980’li yıllardan sonra belediye hizmetlerinin özelleştirilmesinde bu kuruluşlar etkin rol oynamaya başlamış ve
günümüzde önemleri son derece artmıştır
.
**
Belediye şirketleri, yerel düzeyde toplumun artan hizmet talebini ve çeşitliliğini karşılamak için
pazarlanabilen mal ve hizmet üreten işletmeler
. Söz konusu mal ve hizmetler genel olarak belediyenin görev alanına girmekte ve
sosyal fayda
niteliği de taşımaktadır.
Belediye şirketlerinin kuruluş amaçları genel olarak;
* yerel düzeyde kamuya
etkin ve hızlı hizmet
sunulması,
* özellikle ticari açıdan
kârlı yerel imkânların kamuya kazandırılması
,
*
vesayet denetimi ve karmaşık bürokratik prosedürlerden kurtulma isteği
,
* temel ihtiyaç maddelerini
makul fiyatlarla
tüketicilere sunulması,
* bazı alanlarda
kalkınma girişimlerinin desteklenmek
istenmesi
* esnek mevzuat sayesinde
sorunlara hızlı ve pratik çözümler
bulunması v.s. belirtilebilir.
**
Her ne kadar Belediye Şirketleri toplumsal fayda amaçlı kurulmuş olsa bile, uygulamada kamu kaynağının sahipsizliği düşünüldüğünde (devlet malı deniz… metaforunu bu toplum üretti) bu genel amaçtan bir hayli sapıldığı görülecektir.
Belediye yönetimleri
kişisel ve politik çıkar kaygısıyla
belediye şirketlerinin piyasa koşullarına göre yönetilmemesine, aşırı personel istihdamına, denetimsizliğe
duyarsız kalmaktadır.
Ayrıca bazı belediye yönetimlerinin belediye şirketlerinin
yönetim kurulu üyeliklerini ek gelir kapısı olarak görmesi
(ki bu durum - son zamanlarda medyaya da yansımış- belediye şirketlerinde
belediye başkanlarının
kendilerini veya ‘sevdiği’ ya da sevmek zorunda kaldığı kişileri
şirketlerin yönetim kurullarına ataması)
belediye
şirketlerinin amaçlarından saptığının
başlıca ipuçları olarak gösterilebilir.
**
Belediye şirketleri, önceden Bakanlar Kurulu Kararı ile kurulurken, yeni sistemde Cumhurbaşkanı izniyle kurulmaktadır.
Bu yöntemle merkezi idare yerel idare üzerinde
vesayet yetkisini
kullanmak ve denetimini güçlendirmek istese de, fiili durumda belediyeler şirket kurma yerine, kanunun açıklarından faydalanarak,
kurulmuş şirketi hibe almakta ve bu izinlerden kurtulmaktadır
.
Belediye Şirketleri temel ilke olarak
toplumsal faydayı gözetmek
durumunda olsalar da, ticari esaslara göre faaliyette bulunan şirket olmanın gereği kâr amaçlamalı ve kârlarını belediyeye aktararak
belediye bütçesine katkı vermeliler
.
Oysa, Belediye Şirket
yönetimlerinin profesyonel yöneticilerden oluşmaması
(liyakat esası gözetilmeden belediye bürokratlarından atanması),
kamu kurumu mantığıyla
yönetilmeleri, politik ve kişisel saiklerle
belediyenin arka bahçesi olarak görülmeleri
ve
mevzuat esnekliğinden de faydalanılarak imkânlarının hoyratça kullanılmaları
belediye şirketlerinin büyük bir kısmının zarar etmesine neden olmaktadır
.
Belediye şirketleri
kâr etmeseler de kamu hizmeti ve kamu yararı düşünülerek en azından başabaş noktasında faaliyetlerini devam ettirmeleri ve belediye
bütçesine yük olmamaları gerekir
.
**
Belediye şirketleri gerek kanunlar açısından
esnek davranabilme
, gerekse
yeterince denetlenmeme
sebebiyle
belediye mevzuatının koyduğu kısıtlamalardan kurtularak belediye tarafından yapılamayan
usulsüz işlemlerin rahatça yapıldığı yerler
olarak görülmektedir. Bu durum
Belediye Şirketlerini yolsuzlukların odağı haline getirmiştir
.
Diğer yandan, Belediye Kanunu uyarınca personel giderlerine getirilen kısıtlama nedeniyle, belediye hizmetlerinin görülmesi için gerekli personel istihdamında belediye şirketlerinden yararlanılması bir çıkış yolu olarak kullanılmaktadır.
En önemli sorunlardan birisi de Belediye Şirketlerinin kuruluş, örgüt yapısı ve görevlerini düzenleyen bir çerçeve yasanın bulunmaması ve mevcut mevzuatın dağınıklığıdır.
**
Belediye şirketleri
özel hukuk tüzel kişileri olmaları
,
kâr amacı gütmeleri
, daha
hızlı ve etkin hizmet sunabilmeleri
amacıyla
serbest hareket edebilmeleri
onları
denetimsiz bırakmamalıdır.
Serbestçe politika belirleyen ve kamu kaynağı kullanan
Belediye Şirketlerinin
, kendilerine yüklenen misyonu tatmin edici düzeyde yerine getirebilmeleri için,
dağınık mevzuatın özel, tek ve detaylı bir çerçeve yasayla yeniden düzenlenmesine acil ihtiyacı vardır.
#Belediye
#Bakanlar Kurulu
#Cumhurbaşkanı
#Şirket
