Toplu sözleşme metnindeki sınavsız alımlara ilişkin acı gerçekler ya da acınası halimiz

“Belediyede imzalanan üç aylık toplu sözleşme ile personele rekor ödeme yapılmış” başlıklı yazımızda Tüm Bel-Sen ile İzmir Büyükşehir Belediyesi ESHOT Genel Müdürlüğü ve İZSU Genel Müdürlüğü arasında imzalanan toplu sözleşme metninde yer alan mevzuata aykırı hususları açıklamıştık.

Bu yazımızda ise aynı sözleşmede yer alan ilansız ve sınavsız personel alımına ilişkin hususları açıklamaya çalışacağız.

Toplu sözleşmede, işverenin, çalışanın vefatı halinde 1. derece yakınının işe alımında öncelik sağlayacağı ifadesine yer verildiğini görüyoruz. Böyle bir ifadenin sözleşmede yer alması aslında büyük bir cesaret örneği.

Sözleşmede yer alan bu düzenlemenin normal şartlar altında hiçbir anlamının olmayacağı bilinir. Ancak Belediye’nin iştiraklerine alınacak personeller için ya da belediyeye sözleşmeli personel alımında ilan ve sınav zorunluluğu olmadığı için toplu sözleşmede yer alan bu ifadeler oldukça kritiktir ve anlamlıdır.

Bu düzenleme ile belediyelerde ilansız ve sınavsız personel alımı yapıldığı adeta belgelenmiştir.

Yıllardır ilansız ve sınavsız personel alımını eleştirerek çözüm üretilmesi için adım atılması gerektiğini ifade ediyoruz. Ancak bu konuda hiçbir adım atılmamıştır.

Daha önceki yazılarımızda Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından açıklanan verilere göre BİT’lerde çalışan işçi sayılarını açıklamıştık. 2024 yılı sonu itibarıyla kamu kurumlarının tamamında istihdam edilen kadrolu işçi sayısının 1.237.626 olduğunu ve bu sayının 641.692’sinin ise Belediye İktisadi Teşebbüslerinde çalıştığını ifade etmiştik.

Yine yazılarımızda BİT’lere işçi alımında “hamili kart yakınımdır” yöntemi olduğunu belirterek konuyu örneklerle izah etmiştik. Ancak bir arpa boyu yol alınamadığını üzülerek ifade etmek durumundayız.

Bu köşeyi takip edenler Sayıştay kararlarına yansıyan sınavsız personel alımlarından bahsettiğimi bileceklerdir. Maalesef BİT’lerde istihdam edilen kamu işçilerinin alım yöntemi “hamili kart yakınımdır” usulüdür. Çünkü ilansız ve sınavsız personel alımı buna zemin hazırlamaktadır. Elbette istisnaları olabilir ama genel durum budur.

Ayrıca uzunca bir süredir İŞKUR’un sınavsız alımlarla ilgili olarak üzerine düşeni yapması gerektiğini hatırlatıyoruz. Çünkü bu konuda İŞKUR’un denetim sorumluluğu bulunmaktadır. Ancak bunca yazılan çizilen düşünüldüğünde somut bir adım göremedik. Halbuki mevzuattaki açık kapıların sonuna kadar kapatılması ve gerekli denetimin yapılması gerekiyor.

Aksi takdirde belediye ile sendika arasında imzalan toplu sözleşmede vefat eden çalışanın 1. derece yakınının işe alımında öncelik sağlanacağına ilişkin bir ifadeye yer verilemezdi. Halbuki belediyeler kimsenin babasının çiftliği değildir ve objektif kuralların ve eşitliğin dışına çıkılamaz. Kamu kurumlarına personel alımında objektif kurallar dışında hiçbir yöntem kullanılamaz ama manzara hiç de öyle değil.

Kamu Kurum ve Kuruluşlarına İşçi Alınmasında Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in 2’nci maddesinde yer alan; Kamu kurum ve kuruluşlarının, il özel idarelerinin, belediyelerin ve bunların kurdukları veya üye oldukları mahallî idare birlikleri ile bağlı kuruluşlarının Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurdukları şirketler ile kooperatiflerin yönetmelik kapsamında olmamasına ilişkin hükmün sonunda yer alan ifadeler görmezden gelinerek sanki sınavsız ve ilansız personel alınmasına cevaz verildiği gibi bir anlam çıkarılmaktadır.

Belediye iştiraklerinin kamu kurumu olmadığını hiç kimse iddia edemez. Öyleyse kamu kurumu olan belediyeler iştiraklerine nasıl oluyor da ilansız ve sınavsız personel alımı yapıyorlar.

Ayrıca BİT’lere yapılan ilansız ve sınavsız binlerce personele ne diyeceksiniz diye soranlar olacaktır. Tek kelimeyle ifade etmemiz gerekirse ilansız ve sınavsız personel alanlar hakkında İŞKUR tarafından derhal işlem yapılması gerekmektedir.

Yönetmeliğe göre;

1- Kamu kurum ve kuruluşlarına her türlü işçi alım ilanlarının İŞKUR’a bildirilmesi zorunludur. Nitekim bazıları bu zorunluluğa uyarak ilanlarını yayımlatıyor.

2- Bu ilanlar İŞKUR’un internet sitesinde ve ilgili kamu kurum ve kuruluşunca uygun görülen iletişim araçları ile kamuoyuna duyurulmak zorundadır. Uyanlar olduğu gibi uymayanlar da var.

3- Kamu kurum ve kuruluşları işçi alımının adil ve şeffaf bir şekilde yapılmasını sağlayacak diğer tedbirleri de almak zorundadır.

Özetlemek gerekirse kamu kurum ve kuruluşlarının ilansız ve sınavsız işçi alması yasaktır nokta.

Şu ana kadar yazdıklarıma itiraz gelmedi. Yani yazdığınız şeyler mevzuata aykırı diyen çıkmadı. İyi de bu adam ne yazıyor diye merak eden de çıkmadı. Anlayacağınız sanki duvara yazıyoruz gibi bir şeyle karşı karşıyayız. En azından taş duvarlardan yansıma oluyor.

Resmi rakamlara göre BİT’lerde 641.692 işçi istihdam ediliyor ve bunların büyük çoğunluğu için uygulamada ne ilan yapılıyor ne de sınav. Anlayacağınız taraflar razı olduğu için hamili kart yakınımdır kuralı işliyor.

Bu konuda işlem yapması gerekenler ne yapıyor diye soracak olursanız maalesef sadece izliyorlar.

12. Kalkınma Planına göre Kamu Görevlerine ilk defa atanacaklar için mevcut sınav sistemi mevzuatta uygulama bütün boyutlarıyla birlikte gözden geçirilerek sözlü sınavların atamaya konulan görevin niteliğinin gerekli kıldığı hallerle sınırlı olarak yapılması sağlanacak, sınav kurullarının tarafsızlığının korunması, şeffaflık, adalet ve hakkaniyet ilkelerini güçlendirecek düzenlemeler hayata geçilecekti.

Gelinen noktada bırakın sözlü sınavların kaldırılmasını ilansız ve sınavsız personel alımı toplu sözleşmeye girmiş. Sanki ilansız ve sınavsız personel alımı bilinmiyor veya hiç kimse bundan rahatsız değil gibi bir durum var. Bilmem anlatabildim mi?