SGK’nın faaliyet raporundaki acı gerçekler artarak devam ediyor

Bu yazımızda Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Başkanlığı tarafından açıklanan 2024 Faaliyet Raporunu çerçevesinde acı gerçekleri rakamlarla açıklamaya çalışacağım. Özellikle Prof. Dr. unvanlı bazı akademisyenler SGK’nın mali yapısının çok iyi olduğunu belirtse de gerçeklerin hiç de öyle olmadığını açıklamaya çalışacağım.

Rapora göre; 1- 4/1-(a) sigortalılardan 11.243.480 kişiye toplam 1.791.087.753.936 TL,

2- 4/1-(b) sigortalılardan 2.910.922 kişiye toplam 358.954.274.500 TL,

3- 4/1-(c) sigortalılardan 2.523.215 kişiye toplam 589.250.464.534 TL,

Olmak üzere 2024 yılında toplamda 16.677.617 emekliye 2.739.292.492.971 TL ödeme gerçekleştirildi. Bu dönemdeki prim gelirleri ise 3.962.467 TL’dir.

Her ne kadar tablolarda prim gelirleri toplamı 3.962.467 TL olarak görünmekte ise de bu rakamın içerisinde sadece 637,657 milyar devlet katkısı yer almaktadır. Dolayısıyla tablolarda bakılması gereken prim geliri tutarı 2.792.342 TL’dir. Bu rakamlara göre prim gelirleri ancak emekli maaşını karşılayabiliyor. Emekli aylıklarının en düşük emekli aylığı tutarına yükseltilmesi nedeniyle yapılan ilave ödemelerin hazineden karşılandığı da dikkate alındığında işin ciddiyeti daha iyi anlaşılacaktır.

Özellikle konu uzmanı olduğunu bildiğimiz bazı akademisyenlerin SGK’nın mali durumunun iyi olduğu ve emekli maaşlarında gerekli arttırmayı yapabileceği ifadelerinin gerçeklerle uzaktan yakından alakası yoktur. Eğer bu akademisyenlerin kafasıyla hareket edilmiş olsaydı el birliğiyle Ülkeyi iflasa sürüklemiş olurduk. Hele hele bazılarının belirttiği gibi SGK gelirlerinin giderlerini karşılaması mümkün değildir.

Rapora göre göre 2024 yılı sonu itibarıyla;

2023 yılında ise bu oranlar şu şekildeydi;

Rakamların ne kadar kötüleştiği açıkça görülmektedir. Bir de emekli olup da çalışanların aktif olarak görülmesi ve pasif rakamlarında yer almamasını eklersek durumun ciddiyeti daha iyi anlaşılır ve gerçek aktif/pasif rakamının 1,61’in daha da altında olduğu görülecektir.

Sürdürülebilir bir sosyal güvenlik sistemi için aktif pasif oranının 4/1 olması gerekmektedir. Aslında EYT düzenlemesi bütün dengeleri alt üst etti diyebiliriz.

Rapora göre, 2023 yılında aktif sigortalıların (çalışanlar) sayısı 25.358.022 kişiye ulaşmış olup yaklaşık %73,40’ını 4/1-(a) kapsamındaki sigortalılar oluşturmaktadır. Pasif sigortalı sayısı (emekli) ise 16.030.256 iken yaşlılık aylığı alan kişi sayısı bu sayının %71’ine denk gelmektedir.

Ülkemizde 2024 yılında 34.068.963 bağımlı bulunmakta ve 4/1-(a) kapsamındaki sigortalıların bağımlıları % 48,5’ine karşılık gelmektedir. Türkiye nüfusunun %90’ı sosyal sigorta kapsamındadır.

2024 yılı Aralık ayında ise aktif sigortalıların sayısı 25.625.750 kişi olup yaklaşık %73,7’sini 4/1-(a) kapsamındaki sigortalılar oluşturmaktadır. 4/c sigortalılarının durumu ise % 14,28’dir.

Rapor 2023 yılına göre pasif sigortalı sayısının 647.361 kişi arttığını gösteriyor.

Ülkemizde 2024 yılı Aralık ayı itibarıyla 34.068.963 bağımlı bulunmakta ve hizmet akdiyle çalışan sigortalıların bağımlıları %48,7’sine karşılık gelmektedir. Sosyal sigorta kapsamı 76.840.436 olarak belirlenmiş olup, Türkiye nüfusunun %90’ına tekabül etmektedir. 2023 yılına göre sosyal sigorta kapsamı % 1 artmıştır.

Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı’nın paylaştığı bilgilere göre 2024 yılında devlet katkısı bütçeye göre %13,4 oranında artarak 637,7 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Devlet katkısında gözlenen artışta, asgari ücret ile memur maaş artışlarının bütçe öngörüsünün üzerinde gerçekleşmesi ile 7440 sayılı Kanun kapsamında yapılandırma geliri elde edilmesinden kaynaklanmıştır. Ayrıca geçmiş dönemlere ait teşvik tutarlarının tahakkukları yapılmış olmasına karşın tahsilatlarının 2024 yılında yapılmış olması da devlet katkısı artışında etkili olmuştur.

2023 yılında ise devlet katkısı 325 milyar 630 milyon TL olarak gerçekleşmişti. Devlet katkısında çok büyük bir artış olduğu görülmektedir.

SGK’ya ana gelir kalemi prim gelirlerinin yanında hazineden büyük tutarlarda transfer yapılıyor. 5510 sayılı Kanunun 81’inci maddesinde; “Devlet, Kurumun ay itibarıyla tahsil ettiği malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile genel sağlık sigortası priminin dörtte biri oranında Kuruma katkı yapar. Devlet katkısı olarak hesaplanacak tutar talep edilen tarihi takip eden 15 gün içinde Hazinece Kuruma ödenir...” hükmüne yer verildiğinden Kanunun yürürlüğe girdiği 2008 yılından beri SGK’nın topladığı her 100 liralık prime karşılık hazine SGK’ya 25 lira katkıda bulunuyor.

Hazine ayrıca kök aylıkları ile en düşük emekli aylığı arasındaki farkın karşılanması, emeklilere bayramda yapılan ikramiye ödemeleri, SGK’ya görev olarak verilen faturalı ödemeler, vergi iadesinin yerine emeklilere yapılan “ek ödemeler” ve SGK’nın açığının karşılanması için her yıl bütçeden kaynak transfer ediyor.

2024 yılında bu kapsamda yapılan transfer tutarı 1 trilyon 512 milyar 880 milyon öngörülmüşken 1 trilyon 442 milyar 633 milyon olarak gerçekleşmiştir. Öngörülenin altında bir transfer olmuştur. 2023 yılında ise 849 milyar 845 milyon bütçe transferi yapılmıştı.

Rapora göre, sağlık harcamalarının endişe verici boyutlara ulaştığı ve sosyal güvenlik sistemine ciddi yük oluşturduğu görülüyor. 2023 yılında toplam sağlık harcaması 553 milyar 143 milyona ulaşmışken bu tutar 2024 yılında 980 milyar 870 milyon TL’ye ulaşmıştır.

Sonuç olarak muhalefetin ve popülist yazarların elini sosyal güvenlik sisteminden çekmeleri gerekiyor. Eğer gerekli tedbirler alınmazsa yaşlanan nüfus ve sisteme giren EYT’li sayısı arttıkça sosyal güvenlik sistemi vergi gelirlerinin büyük bir kısmını alıp götürecek.