AK Parti Grup Başkanı Abdullah Güler en düşük emekli aylığı ile ilgili çalışma yapıldığını ve önümüzdeki hafta içerisinde sonuçların açıklanacağını belirtti. Bu yazımızda en düşük emekli aylığı hakkında algıları ve olguları acı gerecekler ışığında açıklamaya çalışacağız.
Sosyal Güvenlik Uzmanı olmadıkları halde bu unvanı kullananlar ile muhalefet liderlerinin sorumsuzca yaptığı açıklamalar neticesinde emekli maaşlarının çok düşük olduğu hala gündem oluşturuyor. Ödenen primler ortada iken emekli maaşlarının neye göre düşük olduğu ise açıklanmıyor.
Emekli aylıklarının belli bir tutarın altına düşmemesi için getirilen zorunlu alt sınır aylık tutarı bulunmaktadır. Bu tutar 5510 ve 5434 sayılı kanunlarda farklı şekillerde düzenlenmiştir. 5434 sayılı Kanun’a göre bağlanacak emekli aylığının alt sınırı 14. derece’nin 2. kademesi üzerinden 30 fiili hizmet yılı için hesaplanan emekli aylığıdır. 2024 yılının ikinci yarısındaki alt sınır aylık tutarı 16.538,42 TL olacaktır.
5510 sayılı Kanun’a tabi olanlar içinse alt sınır aylık tutarı farklı düzenlenmiştir. Buna göre Kanunun 55’inci maddesinde bütün sigortalılar için düzenlenen alt sınır aylık memurlar için de geçerlidir. Ayrıca, emekli aylıkları 5510 sayılı Kanun’un ek 19’uncu maddesine göre 10.000 TL’den az olamamaktadır.
Görüleceği üzere iki çeşit en düşük emekli aylığı bulunmakta olup bu uygulama ile sigortalıların ödediği primle emekli aylığı arasındaki bağ kopmuştur.
Haklı olarak yüksek prim ödeyenler haksızlığa uğradığını düşünerek itiraz etmektedir. Öyle ya yıllarca düşük prim ödeyenler günün sonunda ödediği prime göre yüksek emekli maaşı alabilirken yüksek prim ödeyenler primlerinin karşılığını alabilmektedir.
Bu köşeyi takip edenler “Berber Osman’ın emekli maaşlarına ilişkin düşündüren analizi” başlıklı yazımızı hatırlayacaklardır. Bu yazımızda Berber Osman hızını alamayarak şöyle demişti “Biz Bağ-Kur’lular 6.900 TL prim ödüyoruz. Primleri zamanında ödediğimiz için de %5 de indirim yapılıyor. Şimdi en düşük emekli maaşı 10 bin TL. SGK bizden aldığı bu primle hem emekli maaşı ödüyor hem de sağlık ödemesi yapıyor. Valla bu iş böyle gitmez.”
Görüleceği üzere Berber Osman bir SGK Uzmanı gibi herkesin anlayacağı bir analiz yapmış ve ödediği primin üzerinde bir emekli maaşı alınınca sistemin işlemeyeceğini söylemişti.
Şimdi tekrar en düşük emekli maaşını arttırmak için kolları sıvadık. Sıvadık sıvamasına da EYT’liler için ödenecek yıllık 724 milyar TL’nin yanında şimdi de en düşük emekli maaşı alanlara ilave kaynağı nereden bulacağız? Elbette her harcamanın bir kaynağı olmak zorundadır. Bunun anlamı da ilave vergi olsa gerektir. İyi de başkasının haksız yere alacağı parayı vergi mükellefleri niçin ödesin?
En düşük emekli maaşı alanların sayısı resmi olarak açıklanmadığı için net olarak bilemiyoruz. Ancak basına yansıyanlara göre 2 milyon civarında olarak tahmin ediyoruz. Bunlara yapılacak 2.000 TL tutarındaki bir artışın getireceği aylık maliyet 2.000 *2.000.000 = 4 milyar TL. görüleceği üzere aylık bütçeye maliyeti 4 milyar TL, yıllık maliyet ise 48 milyar TL. Bilinmeli ki bu tartışma her maaş zammı döneminde yaşanacaktır.
Bu artış sadece 2 milyon emekliyi ilgilendireceği için geriye kalan 14 milyon emekli ister istemez üzülecektir. Çünkü bunlar yüksek prim ödemiş ve karşılığını alamamış hissine kapılacaktır.
Daha açık ifadeyle en düşük emekli maaşında yapılacak artış sosyal yardımdır ve karşılıksız olarak ödenmektedir. Halbuki emekli maaşı ödenen primin karşılığıdır ve sosyal yardım gibi karşılıksız değildir.
En düşük emekli maaşı ile ilgili asıl sorulması gerekenleri şu şekilde sıralayabiliriz:
1- En düşük emekli maaşı alanlar arasında sosyal yardıma ihtiyacı olan kaç kişi vardır?
2- Acaba 10.000 TL emekli maaşı alanlar arasında mali durumu çok iyi olan ve çok kötü olan kaç kişi vardır? Çok kötü mali durumun kıstası açlık sınırımı yoksa başka bir şey midir?
3- Başka gelirleri olan en düşük emekli maaşı alanlar var mıdır?
4- En düşük emekli maaşı alanlardan halen çalışanlar var mıdır ve sayısı kaçtır?
5- Hangi gelişmiş ülkelerde bu yöntemlerle emeklilere ödeme yapılmaktadır?
6- Bunların ne kadarı EYT’lidir?
7- Hazine ve Maliye Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından bilimsel bir analiz yapılarak/yaptırılarak en düşük emekli maaşı alanlar hakkında gelir testi yapıldı mı?
Elimizde bu soruların cevaplarıyla ilgili çalışma yapıldığına ilişkin hiçbir çalışma ve veri yok. İyi de en az aylık 4 milyar TL gelir transferi yaptığımız bu kesimle ilgili elle tutulur ciddi bir çalışma yokken vergilerden elde edilen gelirleri bu şekilde transfer etmeye ne kadar hakkımız vardır? Kaldı ki çok zengin bir ülke de değiliz.
Ayrıca yukarıdaki soruların cevabı ortaya çıkınca maddi durumu çok iyi durumda olup ta 10 bin TL emekli maaşı alanların sayısının hiçte az olmadığı görülecektir. Nitekim bazı ünlü sanatçılar emekli maaşlarını açıkladığında vay be bu kadar da düşük olamaz diye hayıflandıklarımız da vardır? Elbette bunları suçlayacak değiliz. Mevzuatımıza göre bunlar Bağ-Kur’lu olabilmekte ve düşük prim ödeyerek emekli olabilmektedirler. Ayrıca kayıt dışı çalışmaları da dikkatlerimizden kaçırmamamız gerekiyor.
En düşük emekli maaşı alanlar hakkında oluşturulan algı maalesef olgunun önüne geçmiştir. Adeta “10 bin TL emekli maaşı ile geçinilemez” söylemi ortalığı kaplamıştır. Elbette 10 bin TL emekli maaşı ile geçinilemez ama bu kişilerin tek geliri emekli maaşı mıdır? Bunları sormamızın sebebi bunlara yapılan gelir transferi olan sosyal yardımlardır. Bunlara emekli maaşı yerine sosyal yardım yapılmaktadır. Öyle olunca da sosyal yardım için gerekli olan gelir testinin yapılma zorunluluğu ortaya çıkıyor.
Sonuç olarak birkaç kelimeyle ne demek istediğimizi özetleyelim; 1- Emekli maaşı sosyal yardım değildir ve sosyal yardım mantığıyla verilemez.
2- İlgili kurumlar gerekli çalışmaları yaparak en düşük emekli maaşı alanların durumunu analiz etmelidir.
3- Düşük maaş alan emeklilerden sıkıntı içerisinde olanlar olduğu gibi mali durumu çok iyi olanlar da vardır.
4- Bunlar arasında EYT’liler olduğu gibi birçok ünlü sanatçı da vardır. Nitekim birçok ünlünün en düşük emekli maaşı aldığı basına yansımıştı. Dolayısıyla kime emekli maaşı kime de sosyal yardım yapılacağının tespit edilmesi gerekmektedir, yoksa birçok ünlü sanatçıya düşük emekli maaşı aldıkları için sosyal yardım olarak ilave artış yaparız. Faydalı olur diye bir de bu yönlerden bakalım diye düşündüm.
