Önceki yazımızda enflasyon üzerindeki tartışmaları, açıklanan TÜFE rakamlarının enflasyonu ne ölçüde yansıtma potansiyeli taşıdığını değerlendirmeye çalıştık. Tabii bu arada enflasyonun maliyetlerine, ekonomiyi yönetmede referans olarak kullanılmasına, her açıklandığında enflasyon rakamlarının tartışıldığına da değindik.Hissedilen enflasyonla, gerçekleşen arasında farklar olduğu, bunu ortalama halkın eleştirme doğallığını ama akademisyenlerin metodolojik tutarsızlıklarla konuyu eleştirme yerine,
Önceki yazımızda enflasyon üzerindeki tartışmaları, açıklanan TÜFE rakamlarının enflasyonu ne ölçüde yansıtma potansiyeli taşıdığını değerlendirmeye çalıştık. Tabii bu arada enflasyonun maliyetlerine, ekonomiyi yönetmede referans olarak kullanılmasına, her açıklandığında enflasyon rakamlarının tartışıldığına da değindik.
Hissedilen enflasyonla, gerçekleşen arasında farklar olduğu, bunu ortalama halkın eleştirme doğallığını ama akademisyenlerin metodolojik tutarsızlıklarla konuyu eleştirme yerine, ortalama vatandaş gibi normatif değerlendirmesinin yanlış olduğuna işaret etmiştik.
Yine, TÜFE’nin fiyat artışlarını doğru yansıtmadığı tartışmalarının sadece bizde değil ABD başta olmak üzere diğer ülkelerde de yaşandığı, fakat tartışmaların daha çok metodolojik eksen üzerinde yürüdüğünü söyledik.
Ayrıca, TÜFE’nin
malların kalitesindeki değişmeyi
yansıtmadığı,
ikame etkisini dikkate almadığı,
kentsel alandan fiyat örnekleriyle hesaplandığı için k
ırsal alan maliyetlerini yansıtmadığı,
mal sepetinin
modası geçmiş olabileceği,
yeni ürünleri geriden izlediği,
bazı vergileri kapsamadığı
ve bunların yanında
enflasyonu açıklayan teorilerin de gerçekliğini kaybettiğini
(bu konuyu başka yazıda değerlendirelim) eklemiştik.
**
Bir gerçeğin altını çizelim: Tüketici fiyat endeksi (
TÜFE
) yalnızca ülkemizde değil, hemen bütün ülkelerde
enflasyonu ölçen en temel ve önemli ekonomik gösterge
olarak kabul edilmektedir.
Bütün
piyasalar
aylık açıklanan enflasyon rakamlarına göre
konumlanmakta, ekonomiye ilişkin politikalar şekillenmektedir.
Böylesine büyük önemi haiz bir gösterge olmasına rağmen, bir anlamda yaşam maliyetinin bir ölçüsü olarak
TÜFE mükemmel değildir ve kurgusal zayıflıklar içermektedir.
Burada söylememiz gereken bir başka önemli konu;
TÜFE’nin bütün mal ve hizmet fiyatlarını yansıtmadığı,
sadece hane halkının
tüketim maddeleri ile ilgili ağırlıklandırılmış fiyat hareketlerinden üretilen bir endeks
olduğudur. Endeksin önceki yıla göre artışı hesaplanarak enflasyon oranına ulaşılmaktadır.
TÜFE, “sepette” yer alan belirli mallardaki fiyat değişikliklerinin nispeten iyi bir ölçüsünü oluştursa da, kapsamdaki tüketim malları, ekonomideki tüm üretimi veya tüketimi temsil etme noktasında eksiklikler içerebilir. Bu nedenle,
TÜFE doğası gereği
(örnek kitleyi yansıttığı için)
kusurludur
.
**
Türkiye gibi gelişen ülkelerdeki harcama ağırlıkları ile ilgili (hissedilen-gerçekleşen enflasyon farkı) bir başka önemli sorun da
gelir guruplarına göre bir ağırlıklandırma
yapılmayışıdır. Örneğin,
TÜFE sepetinde yüzde 25,94
ağırlıklı gıda ve alkolsüz içecekler harcama grubunun düşük ve orta gelirli ailelerde daha yüksek olacağı açıktır.
Gıda fiyatlarındaki artış ortalama enflasyonun üzerinde
olduğundan, düşük ve orta gelirli hane halklarının enflasyonu daha yüksek hissetmeleri de doğaldır.
Aslında düşük, orta ve yüksek gelir gruplarına göre farklı sepetlerle enflasyon hesabı yapılsaydı,
hissedilen enflasyon daha doğru yansıtılabilirdi.
Bu sayede enflasyona endeksli ücret-maaş artışları toplumun önemli bir kesiminin
satın alma gücünü daha fazla koruyucu
olabilirdi. Böylece vatandaşın
hissettiği enflasyonla gerçekleşen enflasyon bir ölçüde yakınsayabilirdi.
**
Sonuç olarak söylemeye çalıştığımız şey;
TÜFE
endeksinden hareketle hesaplanan
enflasyon rakamlarının
sadece ülkemizde değil başta ABD olmak üzere
çok sayıda ülkede tartışıldığıdır.
Tartışma konuları
istatistiksel metodoloji
ekseninde yoğunlaşmakta,
örneklemeyle kitleyi temsil etmeye
(enflasyonu vekaleten ölçmeye)
çalıştığı için doğal olarak hatalı olabilmektedir.
Bununla beraber
enflasyonu ölçmek için TÜFE yerine kullanılacak bir alternatif metot henüz bulunamamıştır.
TÜİK de
hesaplamalarında
Eurostat ve diğer gelişmiş istatistik kurumlarının metodolojisini takip ederek
Türkiye’deki fiyat hareketlerini açıklamaya çalışmaktadır.
Sorumlu davranan
ekonomi elitlerinin yapması gereken;
beklenti balonu oluşturmaya katkı yapmak değil,
metodolojik zayıflıkları asgariye indirecek öneriler getirmek
olmalıdır.
Açıkçası, bu alandaki tartışmalar TÜFE’nin
yaşam maliyetindeki değişiklikleri daha iyi yansıtacak bir yapıya kavuşmasına
hizmet etmelidir.
#Enflasyon
#TÜFE
#TÜİK
