Afrikalı aydınlar ABD’ye nasıl bakıyorlar?

Amerikan sokakları haftalardır Siyahîler’e ve diğer renkli gruplara yönelik ırk ayrımcılığını ve polis şiddetini protesto eden şiddetli gösterilere sahne oldu. Bu protestoların anlık bir öfke patlaması olmadığıysa ortada. Afrika’daki evlerinden cebren koparılarak köleleştirilen Siyahîler yüzlerce yıldır muhatap oldukları korku ve aşağılanma duygusuyla yaşamak istemiyorlar. Kaderlerinin değişmiyor olmasıysa ‘Siyah öfke’nin en temel sebebidir.

Afrika kökenli Amerikalı yazar Ta-Nehisi Coates Türkçe’ye “Dünyayla Benim Aramda” başlığıyla çevrilen kitabında korkunun Siyahîler arasında nesilden nesile geçerek süreklilik kazandığına dikkat çeker. ABD’de 2015’de yayınlanan ve satış listelerinde ilk sıralara yükselen “Dünyayla Benim Aramda” kitabı bir babadan oğula bilgelik dolu, sevgi dolu, gözyaşı dolu bir mektup. Mektuplardan birinde baba, oğluna,“Vücudu sürekli imha tehdidi altındayken Siyah bir adam nasıl özgürce yaşar?” diyordu. Yine baba, oğluna şu sözlerle sesleniyordu:

“Bilmeni istediğim şey şu: Amerika’da siyahî bedeni imha etmek gelenekseldir -mirastır. İnsanın ülkesinin özündeki ‘aşağı’ olduğunu anlaması gerçekten korkunç bir şey. Sen ve ben, oğlum, o ‘aşağı’yız. Bu 1776’da doğruydu. Bugün de doğru.”

Kıta Afrikası’ndaki aydınlar dünyanın en büyük ekonomisine ve en büyük savaş aygıtına sahip olan ABD’nin COVİD-19 salgını karşısında fena halde tökezlemesini alaycı bir dille ele alarak “ABD Afrika gibi görünüyor” yakıştırması yapıyorlar. Kenyalı gazeteci yazar Rasna Warah bir yazısında “ABD’nin Somali’deki askeri operasyonları iyi bilinmemektedir çünkü gizlice veya vekaletlerle yürütülmektedir. COVID-19 onları yavaşlatmadı” diyordu. Bir diğer yazısında ABD’deki olayları “Amerikan baharı” olarak yorumlayan Warah protestoların Afrikalılara ürkütücü şekilde tanıdık geldiğini, ancak tablonun tersine döndüğünü, birçok Afrika ülkesinin Batı medyası tarafından nasıl tasvir ediliyorsa, artık Amerika’nın da o şekilde tasvir edildiğine dikkat çekiyordu. Bu anlatılardaki vurgu, ABD’nin başarısız bir Afrika devletine benzediğiydi.

ABD’de salgın büyük can kayıplarına ve yüksek işsizliğe yol açtı. Ekonomide ise büyük bir şok yaşandı. Siyahî Amerikalı George Floyd’un öldürülmesiyse ülke çapında yaygın protestolara sebebiyet verdi. Rasna Warah’a göre bütün bu olayların üst üste gelmesi ‘Amerika’nın mükemmel fırtınası’ oldu. Warah, Beyaz bir polis tarafından sokak ortasında boğularak öldürülen Floyd’u, kendisini yakarak “Arap Baharı”nı tetikleyen Tunuslu seyyar satıcı Muhammed Buazizi ile karşılaştırıyor. Floyd da ölümüyle bir tür Amerikan Baharı’nı ateşledi.

Batı medyası Afrika’daki bir kargaşa, çatışma, felaket veya siyasi krizlerin yaşandığı her durumda genellikle Batılı uzmanların görüşlerine başvuruyor. Ugandalı gazeteci Charles Onyango-Obbo ise bir tweet’inde mizahlı şekilde Batı medyasının ABD’deki devlet başarısızlığı, demokratik kırılganlık ve rejimin meşruiyeti hakkında Afrikalı uzmanlara başvurmasını önermiş. Charles Onyango-Obbo’nun sözkonusu yorumuna dikkat çeken Rasna Warah da Batı medyasının Afrikalı uzmanlarla görüşme zamanının geldiğini düşünüyor.

Uganda’lı eylemci-yazar, belgeselci ve eleştirmen Kalundi Serumaga’ya göreyse, Amerika, Beyaz Amerikan kültürünün önemli bir bölümünü etkileyen ve yüzlerce yıldır masum insanların kanına girmiş olmanın sebebiyet verdiği ruhsal rahatsızlığın veya ‘psikoz’un ne anlama geldiğine dair bir tedaviye ihtiyaç duyuyordu. Serumaga, Amerika’nın içinde olduğu çıkmazdan kurtulması için önce kolektif hastalıklarını dürüstçe kabul etmeleri gerekiyordu.

Afrikalı aydınlar birçok yayın organında ABD’deki sıcak gelişmelere ilişkin görüşlerini dile getiriyorlar. ABD’nin yaşadığı kriz, Afrika’nın düşünce dünyasında yeni bir canlanmaya sebebiyet vermiş görünüyor. Krizlerin ‘yeni fikirler’ veya daha önce gerçekleşmesi muhtemel görülmediği için bir kenara atılmış ‘fikirler’ için sürükleyici rol oynadıklarıysa bir hakikat. Zamanı gelmiş bir fikirin, önündeki engelleri sel gibi yıkıp geçtiğini de zaten tarihten biliyoruz.