Frankfurt’un eski şehri 1947’den itibaren etap etap yeniden inşa ediliyor. Şehirdeki Orta Çağ görünümlü tüm binalar tarihi modellerinin kopyası. En son 2018’de 15 ev daha eski şehirdeki yerini almış. Sıra sıra dizilen rengarenk evler Frankfurtluların bir kısmı için şehrin ‘ruhu’ gibi görülse de aynı tabloyu ‘film seti’ olarak yorumlayanlar da az değil …
Frankfurt çoğumuzun zihnine finans kelimesiyle kodlanan bir şehir. Bankaların, uluslararası holdingler ve şirketlerin giderek daha da yükselen kuleleri burayı Almanya’nın hatta Avrupa’nın birçok şehrinden farklı kılıyor. Ancak şehir her ne kadar gökdelenleriyle öne çıksa da ‘old town’ özlemi çekenler de boş durmamış. Frankfurt’un yüksek binalardan ibaret olmadığını savunanların gayretiyle İkinci Dünya Savaşı’nda yerle bir edilen eski şehrin sembolik binaları etap etap projelendirilerek ‘aslına uygun bir Frankfurt’ inşa edilmiş.
AHMET HAŞİM’İN ADIMLARI
İkinci Dünya Savaşı›na kadar Frankfurt›un eski kenti çoğu Orta Çağ’dan kalma bin iki yüzü aşkın yarı ahşap evden oluşuyordu. Özellikle caddeleri şehrin gururuydu. Hastalığına şifa bulmak için 1930’da gittiği Frankfurt’un bu dönemini görüp kaleme alan Ahmet Haşim seyahatnamesinde “Büyük bir Avrupa şehri gören bir adam, kendini, sonradan göreceği bütün büyük Avrupa şehirlerini evvelden görmüş addedebilir. Gece karanlığında içine girdiğimiz bu Avrupa şehrini ikinci sabah binaları, caddeleri, mağazaları ve kalabalığıyla görünce kendimde en ufak hayrete benzer bir şey duymadım. Zira karşımdaki o büyük hayat cezr ü meddinin ismi Frankfurt olduğu gibi, pekala Paris, Londra, Viyana ve Budapeşte de olabilirdi” diyerek şehrin tekdüzeliğini tatsız bulsa da caddeleri için “Hayalimizde bile göremediğimiz kadar geniş, hendesi, temiz, pergel ve zevkin müşterek eseri, nihayetsiz caddeler… Bu caddeler o kadar mükemmel şeyler ki bunları ‘gördüm’ diye ayrıca not etmeyi kendimce lüzumsuz bir iş addetmiyorum. Caddelerin sağında ve solunda bir hizada dizilmiş hayat kaynağı koca binalar. Bunların bana verdiği göz zevkinden burada ayrıca bahsetmeyeceğim “ satırlarıyla övgüsünü dile getirmişdi.
İşte Ahmet Haşim’in de Frankfurt Seyahatnamesi’nde bahsettiği bu caddeler ve binalar İkinci Dünya Savaşı’nda tamamen yıkıldı ve eski şehirden geriye tek bir orijinal ev kaldı: Wertheim evi.
MEYDANA İLK DÖNENLER
Frankfurt altı yüzyıldan beri Römer (Belediye Binası) ’den idare ediliyor. Römer’in önü de altı yüzyıldan beri Frankfurt’un politika meydanı. Geçmişte kralların taç giyme törenleri gibi günümüzün seçim mitingleri de burada yapılıyor. Eski şehrin sembolik binalarından biri olan Römer’in hikayesi kısaca şöyle, 1405’de mevcut belediye ihtiyaca cevap veremeyince, bir tüccarın evi olan Römer, ardından da komşu binalar satın alınmış. Sonraki yıllarda kamulaştırma devam etmiş ve belediye mahalledeki 11 evin birbirini bağlanmasıyla oluşturulmuş. Bu 11 evden oluşan kompleksin tamamı ‘Römer’ önündeki meydan ise Römerberg olarak adlandırılıyor. Doğal olarak şehre eski yüzünü verme çalışması bu noktadan başlamış. 1947’de restore edilen ilk bina Römerberg meydanının yakınındaki Paulskirche. Önceliğin buraya verilmesinin nedeni, 1848’de ilk Alman parlamentosuna ev sahipliği yapan binanın Alman demokratik hareketinin sembolü olarak görülmesi. 1949’da Goethe’nin evi ve 1952’de belediye binasının onarılmasının ardından eski şehrin yeniden inşasına 30 yıllık uzun bir ara verilmiş.
OTOPARKA DÖNÜŞÜRKEN
Bu otuz yıllık süreçte tarihi kent merkezi giderek otoparka dönüşürken eski şehrin ikinci etabı 1981-85 arasında Römerberg’in doğu yakasındaki evlerin inşasıyla tamamlandı. Tarihi modellerinin kopyası olsalar da sıra sıra rengarenk evler Frankfurt’un en popüler fotoğraf motiflerinden olmuş . Bu bölümdeki binalar özellikle pencere sayısının çokluğuyla dikkati çekiyor. Bunun nedeni ise taç giyme törenleri gibi büyük etkinlikler sırasında pencerelerin seyircilere kiralanmasıymış.
GOETHE’NİN PENCERESİNDEN
Goethe Yaşamımdan Şiir ve Hakikat isimli kitabında İkinci Joseph’in taç giyme törenini anlatırken evlerin loca işlevi gören pencerelerinin önemini de vurgulamış: “Taç giyme günü geldi, 3 Nisan 1764, herkes heyecanlıydı. Bana da , üst katların birinde herşeyi tepeden tamamıyla görebileceğimiz bir yer ayrılmıştı. Büyük meydan yavaş yavaş insanlarla doldu, itiş kakış ve heyecan giderek arttı. Yukarıdan aşağıya bakan herkesin dikkatini ilk olarak çeken şey içinde Aachenli ve Nürnbergli efendilerin imparatorluk mücevherlerini katedrale getirdikleri kortejdi. Pencerenin önünde oturmanın tam zamanıydı, halkın seyredebileceği en ilginç şey başlayacaktı. Herkes yüzünü Römer’e dönmüştü, yaşasın seslerinden imparatorun ve oğlunun balkon penceresinden kendilerini gösterdikleri anlaşılıyordu. Ama oyun sadece bu gösteriden ibaret değildi…”
FRANKFURT’UN RUHU MU FİLM SETİ Mİ
1947-52 ve 1981 -85 deki restorasyonların ardından 2000’lerin başında bir kez daha eski şehir sevdalıları harekete geçer. Frankfurt Katedrali ile Römerberg arasındaki alana eski şehrin bir kısmının daha inşası tartışılmaya başlanır. Başlangıçta birkaç kişinin sahip çıktığı bu fikir giderek daha çok kabul görünce eski şehrin kısmen inşası yönünde karar alınır. Öncelikle çevredeki binalara göre büyüklüğü nedeniyle tartışmalı yapılardan biri olan Belediye Teknik Binası yıkılır. Açılan alana 2012 ile 2018 arasında aslına uygun 15 ev inşa edilir. Evlerden özellikle dördü, “Melber Teyze’nin Evi (Goethe’nin teyzesi), Altun Kuzu, Altın Terazi ve Kırmızı Ev” Almanların ismen de olsa hafızalarındaki evlerden. Bu dört evin içinde en çok fotoğraflanan Altın Terazi. Çünkü eski planları, çizimleri ve fotoğrafları olduğundan diğer binalara kıyasla orjinaline daha yakın inşa edillmiş.
Şimdilerde Frankfurt’un mağazalar, kafeler, restoranlar ve müzelerden oluşan ‘yeni eski kenti’ şehrin konukları için cezbedici bir saha olsa da, Frankfurtluların içinde 1947’den beri devam eden bu çabayı ‘şehre ruhunu geri vermek’ olarak görenler olduğu gibi , ortaya çıkan tabloyu ‘film seti’ne benzetip eleştirenler de az değil .
