750 milyar avroluk nefes

Avrupa borsaları, geçen hafta sonu Avrupa Birliği (AB) maliye bakanlarının Avro bölgesine destek vermek amacıyla oluşturulan ve Uluslararası Para Fonu'nun da katkısıyla 750 milyar avroya çıkarılan (1 trilyon dolar) destek paketi ve küresel bazda merkez bankalarının aldığı tedbir kararının etkisiyle keskin yükselişle açıldı. Dünya borsaları büyük artışlar kaydederken, petrol yeniden yükselişe geçti, altındaki inanılmaz yükseliş ise yerini tekrar düşüşe bıraktı. Petrol geçen haftanın son işlem gününde kapattığı 77 dolar seviyesini geride bırakarak 81 doları geçerken, altın rekorunu kırmasına az bir seviye kala tekrar geriledi.

Avrupa Merkez Bankası'nın pakete, gerektiğinde ikincil piyasadan devlet ve özel sektör tahvili almak suretiyle destek vereceğini açıklaması tahvil faizlerini hızla aşağı çekti. Yunan Alman tahvilleri arasındaki fark yıldırım gibi düştü. Öğle saatlerinde avro bölgesi merkez bankaları devleti tahvili almaya başladılar. Merkez bankaları İspanya, Portekiz, Yunanistan, İtalya ve İrlanda tahvillerini alıyor. Türkiye'de de tahvil faizleri hızla aşağı indi. Cuma günü kapanışte yüzde 10'a kadar çıkan tahvil, dün 9,45 seviyesine kadar indi.

Destek paketinin büyüklüğü ve piyasalar açılmadan önce açıklanmasının etkisi ile tüm dünya borsaları yükselişle açıldı. Paris Borsası yüzde 5,59, Lizbon Borsası yüzde 7,51, Milano Borsa yüzde 6, Amsterdam Borsası yüzde 3,3, Londra Borsası yüzde 3,34, Frankfurt Borsası yüzde 2,91, Madrid Borsası yüzde yüzde 9, Brüksel Borsası yüzde 6, İsviçre Borsası yüzde 2,43, Atina borsası ise yüzde 7,63 oranında değer kazandı.

Uluslararası Para Fonu (IMF) Başkanı Dominique Strauss-Kahn, Avro Bölgesi'nde zorda kalan ekonomilere destek sağlamayı amaçlayan acil kurtarma paketinden memnun olduğunu bildirdi. Fransa Ekonomi Bakanı Christine Lagarde da, acil yardım paketi mekanizmasının çalışacağından emin olduğunu da belirtti. Bu arada ABD Başkanı Barack Obama, Almanya Başbakanı Angela Merkel ve Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy ile Avrupa'daki ekonominin durumunu görüştü. Beyaz Saray sözcüsü Bill Burton, Obama ve Merkel'in, piyasalarda güveni sağlamada Avrupa Birliği ülkelerinin 'kararlı adımlar' atmasının önemini ele aldıklarını söyledi. Sarkozy'nin bürosundan yapılan açıklamada da, Obama ve Sarkozy'nin, 'piyasalardaki durumu ve gerekli önlemleri değerlendirdiği ve piyasaları etkileyen karışıklığa güçlü yanıt için kapsamlı bir anlaşmaya ihtiyaç olduğuna işaret ettikleri' ifade edildi.

AB ve IMF'nin 750 milyar avro tutarındaki 'büyük ateş gücü' stratejisi, özellikle ABD'nin 700 milyar dolarlık Sorunlu Varlıkları Kurtarma Programı (TARP) gibi 2007-2009 yıllarındaki küresel finansal kriz döneminde başarıyla uygulandı. 2. Dünya Savaşı sonrasında da Marshall yardımları adı altında uygulanan benzer paketle o dönemde zor durumda olan AB ülkelerine yardım edilmişti. Bazı ekonomistler, Avrupa'da Yunanistan'dan sonra domino etkisine maruz kalacak üç ülke olarak görülen Portekiz, İrlanda ve İspanya'nın borçlanmak için piyasalara girememesi halinde 2012 yılı sonuna kadar maliyetlerinin 444 milyar doları bulabileceğini belirtiyorlar. Bu nedenle bugün oluşturulan acil yardım paketinin yeterli olduğu, Portekiz, İrlanda ve İspanya kurtarıldıktan sonra Yunanistan'a daha fazla destek için yeterli miktarda para kalacağı ifade ediliyor. Son küresel finansal kriz sırasında TARP ve diğer kurtarma paketlerinin açıklanması, hükümetlerin tahsis ettiklerinden daha az para harcamaları için piyasaların yeteri kadar istikrara kavuşmasını sağlamıştı. Avro Bölgesi devletlerinin tahsis ettiği 500 milyar avronun tamamı harcansa bile bu Avro Bölgesi'nin gayrisafi yurt içi hasılasının yaklaşık yüzde 6'sına denk düşüyor.

Destek paketine komisyon 60 milyar avro, Avro Bölgesi ülkeleri 440 milyar avro ve IMF'nin ise 250 milyar avro katkıda bulunduğu belirtildi. Üç yıl süreli acil yardım paketini olarak belirlenen ve AB'nin 27 maliye bakanının 500 milyar avro tutarında 'Avrupa istikrar mekanizması' oluşturulması konusunda anlaştığı mekanizma şöyle çalışacak:

İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) Ulusal 100 Endeksi de güne yükseliş ile başladı. Geçen haftanın son işlem gününde 52 bin 608 puana kadar gerileyen endeks, birinci seansın ilk yarısında 2 bin 970 puan artarak 55 bin 657 puana ulaştı. Hisse senetleri ise bu seviyede ortalama yüzde 5,64 değer kazandı. İlk bölümde işlem hacmi ise 1 milyar 109 milyon lira olarak gerçekleşti. İkinci seansa da tüm dünya borsalarında olduğu gibi yükseliş ile devam eden endeks, ikinci seansı, birinci seansın kapanışına göre 240 puan artarak 56.448 puanla kapattı. Endeksteki artış oranı ise yüzde 7,14 olarak gerçekleşti.

Geçen hafta dolar karşısında dize gelen avro, destek paketi açıklamasından sonra dolar karşısında 1,29'a kadar yükseldi. Avro/dolar paritesi, Avrupa'daki borç krizin küresel piyasaları, iki yıl önce batan ABD'li yatırım bankası Lehman Brothers gibi etkileyeceği endişeleri arasında, geçen hafta 1.25 ile son 14 ayın en düşük seviyesine gerilemişti. ABD Doları ise TL karşısında, geçen hafta 1,57 liraya kadar yükselmişti. Dolar bugünse yükselişinin ardından, 1,51 seviyelerine kadar geriledi. Dolar en son Haziran 2009'da 1,57 seviyesini geçmişti. Avro ise ne son 2008 Kasım'da 1,96 seviyelerine gerilemişti. Bu destek paketi piyasaları normal düzeye indirirken, etkisinin kalıcı olup olmayacağı tartışılıyor.

Avrupa Merkez Bankası (ECB) Başkanı Jean-Claude Trichet, Avrupa Birliği hükümetlerinin avronun desteklenmesi konusunda tahvil ve bono alımında ECB'nin tümüyle bağımsız kalacağını bildirdi. Trichet, Avrupa Birliği üyesi ülkelerin merkez bankaları başkanları ile İsviçre'nin Basel kentinde yaptığı görüşmenin ardından yaptığı açıklamada, ECB'nin herhangi bir hükümet tahvil veya bonosu alımı konusunda bağımsız olarak herhangi bir sinyal vermeden veya imada bulunmadan alacağını belirtti. ECB'nin bu sabah piyasalara yaptığı müdahale ardından Trichet, piyasaların çalışır ve düşük maliyette tutmak için ne tür girişimlerde bulunacağı yolunda açıklamada bulunmaktan kaçındı. Trichet, Avro bölgesinde ve küresel düzeyde ekonomik sinyallerin olumlu olduğunu ifade ederek, ekonomik iyileşmenin hızlandığını belirtti. Bu açıklamalardan önce merkez bankaları, Yunanistan, Portekiz gibi sorunlu ülkelerin tahvillerini almaya başladılar.