ABD belgeleriyle ortaya çıkan 1969'daki darbe girişimini nasıl önlediğini 'Arabayı devirmemek için siyasi yasakları kaldıran tasarıdan vazgeçtim' diye açıklayan Demirel, o tarihten sonra bir daha tek başına iktidara gelemedi, partisi de parçalandı.
ABD Dışişleri Bakanlığı'nın 1969-72 yıllarını kapsayan gizli yazışmalarının açıklanmasıyla 20 mayıs 1969'da bir darbenin eşiğinden döndüğümüzü öğrendik. Demokrasi tarihinin, darbe ve darbe girişimleriyle dolu bir ülkede buna şaşırmamamız gerekiyor; ama utanmalıyız. Fakat bırakın utanmayı, manidar bir zamanlama ile 1969'daki darbe girişimi üzerinden başörtülüler için özgürlük isteyen AK Parti iktidarına mesaj veriliyor "Kızım sana söylüyorum gelinim sen anla" misali.
Eski Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, Milliyet'e 1969'daki darbe girişimini 'Arabayı devirmemek' için, yasaklı siyasilere af getiren yasa tasarısından vazgeçtim' diyerek önlediğini söyüyor. "Demokrasilerde çoğunluk bende, milli iradeyi temsil ediyorum, her istediğimi yaparım, olmaz" sözleriyle de AK Parti'ye mesaj veriyor. Demirel, hem 1969'daki tavrını hem 12 Mart muhtırasından sonraki, "Şapkayı alıp gitmesi"ni demokrasi için yaptığını söylüyor. Oysa Demirel, 'Arabayı devirmemek' adına siyasi hayatı boyunca hep askerleri Cumhurbaşkanı yaptı. Cevdet Sunay Genelkurmay Başkanı, Fahri Korutürk Deniz Kuvvetleri eski Komutanıydı. Demirel döneminde Cumhurbaşkanı oldu. 1973'teki Cumhurbaşkanlığı seçiminde AP'nin adayı eski Hava Kuvvetleri komutanı Tekin Arıburun'du.
Celal Bayar ve arkadaşlarına siyasi af teklifini, 'Arabayı devirmemek' adına geri çeken Demirel, askerin karşısında dik durmayı başaramadığı için partisi parçalandı. Sadettin Bilgiç ve Ferruh Bozbeyli'nin başını çektiği grup Demokratik Parti'yi kurdular. 1965 seçimlerinde yüzde 52.87, 1966 Senato seçimlerinde ise 56.9 oy almasına rağmen Demirel, siyasi yasaklılara af tasarısını geri çektikten sonra bir daha hem AP hem de DYP lideri olarak tek başına iktidar olamadı. 1979'da ise dışarıdan destekle azınlık hükümetini kurabildi. 1980'den önce MC (Milli Cephe) hükümetleri ve sonrasında da SHP ile koalisyon kurabildi. AP'nin parçalanmasıyla birlikte siyasi istikrar ortadan kalktı, koalisyon hükümetleri döneminde Türkiye 1980 öncesinin kaos ortamına sürüklendi.
'Arabayı devirmeme' adına Genelkurmay Başkanı Cevdet Sunay'ı cumhurbaşkanı yaptı. 12 mart muhtırasının verildiği gün Cevdet Sunay telefonuna bile çıkmadı, ihtilalcilerin yanında yer aldı. 12 Mart muhtırası olduğunda parlamentonun açık kalması adına kurulan ara rejim hükümetine üye verdi. Ama aynı dönemde CHP genel sekreteri olan Bülent Ecevit, “Muhtıra bize karşı verilmiştir” diyerek istifa etti.
12 Mart muhtırasına direnen Bülent Ecevit İsmet İnönü'yü devirip CHP Genel Başkanı oldu. 1973'te yüzde 33, 77'de 41.39 oranında oy aldı. CHP tarihinde bu rekor bir daha kıralamadı. Demirel 'arabayı devirmemek' adına hep askeri kolladı ancak en çok rejim kazası onun döneminde oldu. Demirel 'Demokrasinin sembolü' olarak çıktığı Çankaya Köşkü'nden de adı 28 Şubat darbesiyle özdeşleşerek indi. Demirel 'arabayı devirmemek' adına asker ne istediyse yaptı ama askeri müdahaleler de onun zamanında oldu.
Demirel Milliyet gazetesinde dün yeralan röportajında 1969'daki darbe girişimini Demokrat Partililere siyasi af getiren yasayı geri çekerek önlediğini söyledi. 'Arabayı devirecektim vazgeçtim' diyen Demirel, başörtüsü yasağını kaldırmak için Anayasa değişikliği yapan AK Parti iktidarına da üstü örtülü mesaj vermeyi ihmal etmedi. Dönemin üst rütbeli askerlerinin doğrudan kendisini yasa için uyarmadığını, Cumhurbaşkanı Sunay'ın uyardığını anlatan Demirel şöyle konuştu: “Anladım ki, kanunu Senato'dan geçirirsek, askerler arabayı devirecekler... Senato grubumuzu topladım. Durumu anlattım... Kanun görüşülemedi ve kadük kaldı. Kanunu çıkarmadık ama, arabayı devirmelerine de engel olduk. Demokrasilerde çoğunluk bende, milli iradeyi temsil ediyorum, her istediğimi yaparım, olmaz. O zaman da bugünkü gibi bir çoğunluk vardı benim arkamda. Ama, siyasette cesaret, olayların, sorunların içinden zerafetle çıkmaktır... Bizim yaptığımız oydu."
Dönemi Gümrük ve Tekel Bakanı Nahit Menteşe darbe girişiminden nasıl haberdar olduklarını ve bakanlar kurulu toplantısında Demirel'in af yasasından nasıl vazgeçtiğini anlattı. Celal Bayar ve arkadaşlarına siyasi af tasarısının Meclis'e sunulmadan önce Demirel'in askerlerle ve CHP Lideri İsmet İnönü ile uzlaştığını anlatan Menteşe Demirel'in kendisine 'Bugün çok rahatım. CHP Genel Başkanı İsmet İnönü ve askerlerle anlaştım” dediğini aktardı. Bunun üzerine Anayasa değişikliğinin Parlamento'da kabul edildiğini ve Senato'ya geldiğini anlatan Menteşe, askerin darbe hazırlığının affın Senato'da görüşülmesi aşamasında kendisine ulaştığını söyledi. Menteşe, Jandarma Genel Komutanı Org. Kemal Atalay'ın “Tabanda böyle bir rahatsızlık olacağını tahmin edememiştik” gerekçesiyle istifa etmek istediklerini söylediğini bu Durumu Demirel'e ilettiğini böylece askerlerin istifalarının önlendiğini söyledi.
Gelişmeler üzerine Demirel'in Bakanlar Kurulu'nu topladığını söyleyen Menteşe şöyle konuştu: “Değişikliği çekmeye razı olmuyordu. Ancak Milli Savunma Bakanı Ahmet Topaloğlu ile İçişleri Bakanı Faruk Sükan, 'istihbaratımız tamdır, darbe yapacaklar' dediler. Bunun üzerine kanundan vazgeçildi. Biz 1969 seçimlerinden sonra konuyu hallettik.”
