2008'in en iyilerini seçtiler

Geride bıraktığımız 2008 yılı edebiyat açısından hareketli bir yıldı. Bu önemli yıl için, her sene sonunda yaptığımız “yıl değerlendirmesi”ni biz yapmayalım istedik, şair ve yazarlara sorduk bu kez en iyileri. Gelen yanıtlarda Orhan Pamuk'un Masumiyet Müzesi, Gonca Özmen'in Belki Sessiz'i, Mustafa Kutlu'nun Huzursuz Bacak'ı öne çıktı diyebiliriz.

2008, edebiyat açısından pek de mutlu bir yıl değildi. Roman adına ise mutsuzluk üretildi yalnızca! Evet, roman giderek edebiyattan, uzaklaştırılıyor, piyasa- pazar koşullarına uygun olarak soyuluyor, edebiyattan soyutlanıyor; bir anlamda müstehcenleştiriyor... Müstehcen sözcüğünü sözlük anlamında kullanmadım, ama edebiyat elbisesini çıkartıp ortalığa salıverilen romanlara, sözlük anlamıyla da niye müstehcen denmesin. Korkarım giderek kolay anlaşılır, kolay okunan hele Frankfurt Kitap Fuarı'ndan sonra yabancı dillere kolay çevrilebilir çırılçıplak romanlar yazılması öngörülür, hatta istenir olabilir. Bundan korkuyorum ve bu korku beni iyice mutsuz ediyor. Neyse ki öykü ve şiir bu tanıtım ve dışa açılma saldırısından etkilenmiyorlar çünkü onlar şimdilik kitlesel değiller. Hele bir kitleselleşip kolay ve çok okunur şablonlarıyla güçlendirilsinler, onlar da soyunurlar...

Öte yandan,liste yapılmasına, kitapların, yazarların 1,2, 3 diye sıralanmasını pek doğru bulmuyorum Bundan dolayı beni mutlu eden birkaç edebiyat girişiminden söz etmekle yetiniyorum: Bu yıl, "Selim İleri'nin Not Defteri" adlı televizyon programı, Hulki Aktunç'un Rıza Kıraç ile yaptığı nehir söyleşi "Yoldaşım Kırk Yıl" beni çok mutlu etti... Gençlerden Yusuf Uğur Uğurel"in, Can Bahadır Yüce'nin ve Serkan Ozan Özağaç'ın şiirlerini; Seyit Göktepe'nin öykülerini okumaktan dolayı da mutlu oldum. Varlık'tan Özgür Edebiyat'a, Kitaplık'tan Hece'ye, Notos'dan Karayazı'ya kadar bütün edebiyat dergilerini izlemek tabii ki mutluluktu... Keşke, "daha ne olsun" diyebilseydim.

Geçtiğimiz yıl Bünyamin K. "Bak Anne Geliyor Bir Kara Tren" ve İsmail Kılıçarslan "Amerika Sen Busun" ile şiir ortamımıza bir nebze canlılık getirdi. 2008'de okuduğum romanlardan Per Peterson'nun "At Çalmaya Gidiyoruz" u, tavsiye edeceğim bir kitap oldu. Türkiye'de, Orhan Pamuk'un yazarlığının kalitesini aşan bir üne sahip olduğuna inanmak moda, biliyorum. Pamuk'un diğer romanları gibi son romanı "Masumiyet Müzesi" nin de okuma zevki tattıran iyi bir kitap olduğunu düşünüyorum. Şair Mehmet Erte, "Bakışın Kirlettiği Ayna" ile nitelikli bir başlangıç yaptı hikâyeye. Ahmet Büke'nin "Alnı Mavide"si de kayda değerdi. Düşünce, eleştiri, deneme türlerinde yayınlanan kitaplardan benim dikkatimi çekenler şunlardı: Nurdan Gürbilek, "Mağdurun Dili"; Adorno, "Kültür Endüstrisi"; Dorrit Cohn, "Şeffaf Zihinler"; Alberto Manguel, "Geceleyin Kütüphane"; Alain de Botton, "Çalışmanın Mutluluğu ve Sıkıntısı"; Heidegger, "Varlık ve Zaman." Bir de, Türkçenin asil işçisi Nazan Bekiroğlu'nun, hikâye ya da romanın sınırlarına dâhil edemeyeceğim, kendisinin vurguladığı biçimiyle söylersem yaradılışı mesnevi tarzında kaleme aldığı "La" ile yeni bir Türkiye okuması yapan Mustafa Kutlu'nun "Huzursuz Bacak"ı. Kuşkusuz bunlarla sınırlı değildi 2008'in öne çıkan kitapları; ben seçkimi kendi okuduklarımdan yaptım.

• Huzursuz Bacak/ Mustafa Kutlu (Dergah) • Cumhuriyet Türkiye'sinde bir Mesele Olarak İslam/ Prof. Dr. İsmail Kara (Dergah) • Şeffaf Zihinler Kurmaca Eserlerde Bilincin Sorunu/ Dorrit Chon (Metis) • Heidegger/ Rüdiger Safranski (Kabalcı) • Shakespeare Sözlüğü/ Prof. Özdemir Nutku (Kabalcı) • Fars Mitoloji Sözlüğü/ Prof. Nimet Yıldırım (Kabalcı) • Hüsnü Aşk/ Şeyh Galip/ Orhan Okay, Hüseyin Ayan (Dergah) • Fütuhat-ı Mekkiye Ciltleri/ Ekrem Demirli (Litera) • Rüya ve Kader/ Marguerite Yourcenar (YKY) • Hayal Perdesi/ Cemal Şakar (Selis)

• Hayat Kitabı Kur'an-Gerekçeli Meal-Tefsir/ Musatafa İslamoğlu (Düşün) • Nuzul Sırasına Göre-Yaşayan Kur'an/ R. İhsan Eliaçık (İnşa) • Siret-i Meryem/ Sibel Eraslan (Elest) • Sözün Erimi/ Atasoy Müftüoğlu (Hece) • Çağdaş İsalmi Siaysi Düşünce/ Hamid İnayet (Hece) • İncil/ Karen Armstrong (Versus) • İslam Estetiği/ Turan Koç (İSAM) • Mağdurun Dili/ Nurdan Gürbilek (Metis) • Dünyevi ve Kutsal- Modernlerin Maneviyat Arayışları/ Özgür Taburoğlu (Metis) • Modernizmin İdeolojisi/Redric Jameson (Metis)

• Alnı Mavide/ Ahmet Büke (Kanat) • Bir Süre Yere Paralel Gittikten Sonra/ Barış Bıçakçı (İletişim) • Ağrı'nın Derinliği / Ece Temelkuran (Everest) • Aradım Yaz Dediniz/ Feryal Tilmaç (Okuyanus) • Vatan Dersleri- Ölü Bir Zamana Ağıt/ İbrahim Yıldırım (Turkuvaz) • Kaf Dağı/ Müge İplikçi (Eve rest) • Mağdurun Dili/ Nurdan Gürbilek (Metis) • Boşluğa Gülümsemek/ Onat Bahadır (Everest) • Daha Dün/ Selim İleri (Doğan) • Huzursuz Ruhlar/ Tarkan Barlas (Everest)

• Tirza/ Arnon Grunberg (Alfa) • Kadından Kentler/ Murathan Mungan (Metis) • Kayıp Söz/ Oya Baydar (Can) • Namurat/ Nur Arıklı ( Everest) • Medyasenfoni/ Fatma Karabıyık Barbarosoglu (Timaş) • Ağrının Derinliği/ Ece Temelkuran (Everest) • Bir Sure Yere Paralel Gittikten Sonra/ Barış Bıçakçı (İletişim)

2008 yılında beni en çok heyecanlandıran kitap Dr. Nevzat Kösoğlu'nun Ötüken Yayınları'ndan çıkan "Şehit Enver Paşa" isimli muhteşem eseri oldu. "Damad-ı Halife-i Müslimîn, Emir-i Leşker-i İslam Seyyit Enver" (Müslümanların Halifesinin Damadı ve İslam Orduları Başkomutanı) unvanını da kullanan, Osmanlı Genelkurmay Başkanı ve Savaş Bakanı Enver Paşa'nın hayatı ve bu destansı hayat etrafında dönemin tarihi, son derece akıcı ve etkili bir üslupla anlatılıyor. "Kitap Şuuru" adlı deneme kitabıyla hatırladığımız Erzurum eski milletvekillerinden Nevzat Kösoğlu, "Şehit Enver Paşa" isimli bu 640 sayfalık eseriyle iyi bir tarih araştırmacısı ve biyografi yazarı olduğunu da hatırlatıyor. Yayımlanmasına sevindiğim bir diğer eser, Münire Kevser Baş'ın doktora tezi olan "Diriliş Taşları" adlı Lotus Yayınları'nca basılan kitabıdır. "Sezai Karakoç'un Düşünce ve Sanatında Temel Kavramlar" altbaşlığını taşıyan bu hacimli eser, Karakoç üzerine yapılmış iddialı doktora tezleri arasında yerini aldı. Diyanet Vakfı'nın takdirle karşıladığım bir çalışmasını da anmalıyım: Vakıf bu yıl, 16. yüzyıl Alevî büyüklerinden Viranî Baba'nın, Alevî kültürünü, Alevîlik adabını gençlere öğretmek amacıyla kaleme aldığı ünlü eseri "İlm-i Cavidân"'ı yayımladı. Barış Bıçakçı adlı yetenekli hikayecimizi de bu yıl keşfettim. İlk kitabı 2000 yılında yayımlanmış olan yazarın altıncı kitabı "Bir Süre Yere Paralel Gittikten Sonra" adını taşıyor. Gerçekten bir solukta okunan bu güzel kitap, hikayeler arası geçişler-bağlar bakımından Mustafa Kutlu hikayeciliğini de hatırlatıyor. İletişim Yayınları basmış. Kısa hikaye türünün çok başarılı örnekleri.

Mustafa Kutlu'nun Dergah Yayınları'ndan çıkan "Huzursuz Bacak" adlı bu yıla özel kitabı da heyecanla beklediğimiz bir eserdi. Şiir kitapları içinde de Osman Özbahçe'nin "Kral" ve İbrahim Tenekeci'nin "Ağır Misafir" adlı kitaplarını söylemeliyim. İsmail Kılıçarslan'ın "Amerika, Sen Busun" adlı kitabını da dikkate değer buluyorum. Daha başkaları da var elbet. Ergenekon mahkemeleri ve dış politika konularında da iyi kitaplar çıktı bu yıl. Ben özellikle Tamer Korkmaz, Şamil Tayyar ve Ömer Lütfi Mete imzalı olanlarını tercih ettim. Taha Akyol'un bu yıl çıkan "Ama Hangi Atatürk" kitabı da, mutlaka ve iyi bilinmesi gereken bir karanlık döneme sorgulayıcı bir ışık tutuyor. Doğan Kitap'tan çıkmış.

• Masumiyet Müzesi/ Orhan Pamuk (İletişim) • Çıkış/ Güven Turan (YKY) • Belki Sessiz/ Gonca Özmen (YKY) • İnsan Yüreğine Yolculuk/ Emin Özdemir (Can) • Feklavye/ Semih Poroy (Sel)

2008 benim için kapalı bir yıl oldu. Çoğunlukla hatırat ve gezi kitapları okudum, ayrıca eski okumalarımı tazeledim. Tabii düzenli bir şekilde takip ettiğim dergiler de vardı. Yıl içinde birçok şiir kitabı çıktı. Benim aradığım ise "su katılmamış maharet" gibi bir şeydi. Bulduğum söylenemez. Çünkü sevdiğim şairler bu sene yeni kitap yayınlamadılar. Mustafa Kutlu üstadımızın Huzursuz Bacak isimli hikâye kitabı, bence yıla damgasını vuran eserdi. Dikkat çeken bir diğer hikâye kitabı da Sibel Eraslan'ın Parçası Benden oldu. Prof. Dr. İsmail Kara hocamızın Cumhuriyet Türkiyesi'nde Bir Mesele Olarak İslâm kitabı da, 2008'in öne çıkan çalışmalarından biriydi. Kısa sürede ikinci baskıyı yaptı. Fakat layıkıyla tartışıldığını söyleyemem. 2008'in deneme hanesini ise Prof. Dr. Hüsrev Hatemi'nin Dekorlar Kaldı Geride isimli kitabı doldurdu. Kuşkusuz, başka kıymetli çalışmalar da yayınlanmıştır. Ama benim aklıma şimdilik sadece bunlar geliyor.

• Mağdurun Dili/ Nurdan Gürbilek (Metis) • Masumiyet Müzesi/ Orhan Pamuk (İletişim) • Ölü Bir Zamana Ağıt/ İbrahim Yıldırım (Turkuvaz) • Bir Süre Yere Paralel Gittikten Sonra/ Barış Bıçakçı (İletişim) • Ceviz Ağacına Kar Yağdı/ Selçuk Baran (YKY) • Hep Genç Kalacağım/ Sabahattin Ali/ (YKY) • Eleştirinin Sis Çanı/ Semih Gümüş (Can) • Geceleyin Kütüphane/ Alberto Manguel (YKY) • Etkilenme Endişesi/ Harold Bloom (Metis) • Yahya Kemal/ Ansiklopedik Biyografi/ Beşir Ayvazoğlu (Kapı)

• Son Ada/ Zülfü Livaneli (Remzi) • Siyah Süt/ Elif Şafak (Doğan) • Umut: Hayat Akan Bir Sudur/ Ayşe Kulin (Everest) • Masumiyet Müzesi/ Orhan Pamuk (İletişim) • Kayıp Gölgeler Kenti/ Nazlı Eray (Turkuvaz) • Bir Gökkuşağı İnerse Nasıl/ Arif Damar (Babil) • Allahın Kızları/ Nedim Gürsel (Doğan) • Kayıp Söz/ Oya Baydar (Can) • Batı Uygarlığı Tarihine Teorik Bir Giriş/ Hilmi Yavuz (Aşina) • İnsan Yüreğine Yolculuk/ Emin Özdemir (Can) • Edebiyatın Dar Yolu/ Adnan Binyazar (Can)

• Amida, Eğer Sana Gelemezsem/Özcan Karabulut (Can) • Antik Çağ Anadolu Şiiri Antolojisi/ Alova (Can) • Çankaya'nın Duvaksız Gelini/ Halil İbrahim Özcan (Nokta) • 99 Beyit/ Makbule Aras, Asuman Susam, Melike Koçak (Can) • Kaf Dağı/ Müge İplikçi (Everest) • Kürt Şiir Antolojisi/ Selim Temo/ (Agora) • Sürüne Sürüne Erkek Olmak/ Pınar Selek (İletişim) • Taşlar Şahit/ Şeyhmus Diken (Lîs) • Toplu Şiirler/ Ahmet Güntan (YKY) • Ümit Harmanı/ Toplu Şiirler/ Talât Sait Halman (İş Bank. Kültür)

• Ceza Sömürgesi/ F. Kafka - çev. Turan Oflazoğlu (İz) • Seçme Şiirler/ Rene Char-çev. Samih Rifat (YKY)• Hayal Perdesi/ Cemal Şakar (Selis) • Karanlıktaki Adam/ Paul Auster-çev. Seçkin Selvi (Can) • Angelacoma'nın Duvarları/ Cemil Kavukçu (Can) • Sıra Dışı Öykü/ Michel Butor-çev. Elif Koşkan (YKY) • Karacaoğlan/ Hayatı ve Bütün Şiirleri - haz. Mustafa Necati Karaer (Dergah)

• Babaya Mektup/ Franz Kafka (Can) • Masumiyet Müzesi/ Orhan Pamuk (İletişim) • Yoldaş Pançuni/ Yervant Odyan (Aras-Genişletilmiş ikinci baskı) • Kum Koleksiyonu/ İtalo Calvino (YKY) • Işıkları Ben Söndürürüm/ Zoya Pirzad (Aras)