Kapalı mekanlarda sigara içme yasağı 1 hafta sonra başlıyor. Sağlık Bakanlığı ile Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu (TAPDK), sigaranın zararları ve yasak konusunda kampanya başlatıyor. “Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanun” ile getirilen sigara yasakları, 19 Mayıs Pazartesi günü yürürlüğe giriyor. İlgili Kurumlar da, Kanunla ilgili Yönetmelik ve Tebliğ hazırlıklarını sürdürüyor.
Bu düzenlemelerin yayımlanmasında gecikme olabileceği dikkate alınarak bir Genelge Taslağı üzerinde de çalışılıyor. Başbakanlık Genelgesi olarak çıkarılacak bu düzenleme ile “kapalı alanın” net şekilde tanımlanacağı ve vatandaşın yasakları ihlal edenler için nerelere başvuracağı”na açıklık getirileceği belirtiliyor.
Bir üst düzey yetkili, bu konuda şu değerlendirmede bulundu:
“Kanunu, vatandaşın anlayacağı şekle getirmemiz lazım. Bunlar ikincil mevzuatla gerçekleştirilecek. Örneğin bize soruluyor. (Yangın merdivenleri kapalı alana dahil mi? Alışveriş merkezlerinde sigara içme yasağı var ama restoran ve kafelerde yasak 19 Temmuz 2009'da yürürlüğe gireceği için buralar o tarihe kadar alışveriş merkezinin bir parçası olarak mı, yoksa müstakil restoran ve kafe olarak mı değerlendirilecek?) Hatta, vatandaşlardan (kendi arabamızda sigara içebilir miyiz) diye soran bile var. Tüm bunlara açıklık getirilecek.”
Bu arada yasak öncesi Sağlık Bakanlığının koordinatörlüğünde TAPDK ve diğer ilgili birimlerin de katılımıyla sigara yasakları konusunda vatandaşı bilinçlendirme kampanyası başlatılıyor. Ünlü isimlerin de yer alacağı kampanya kapsamında televizyonlarda reklam filmleri ve vatandaşı eğitici programlar yayınlanacak. Vatandaş, yazılı medya aracılığıyla da yasaklar konusunda aydınlatılacak. Aynı şekilde vatandaşın yasaklarla ilgili tutumuna yönelik bir anket çalışması da gerçekleştirilecek. Yasakların uygulamaya konulmasından bir süre sonra bu defa yasakların etkisinin analiz edilmesi ve yeni politikalar üretilebilmesi için ikinci bir anket düzenlenecek. Milli Eğitim Bakanlığı ve TAPDK, sigara yasaklarına ilişkin afişler hazırlayarak, bunları 81 ile gönderecek.
“Ben sigara içmiyorum” ve benzeri yazıların yer aldığı bileklikler de hazırlatılacak ve genç nüfusa bu yolla da ulaşılmaya çalışılacak.
Öte yandan Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu verilerine göre, yasak öncesi ülkemizde her gün ortalama 15 milyon paket sigara içiliyor. Son 10 yılda ülkemizde tüketilen sigara miktarı 1 trilyon 95 milyar 700 milyon adede ulaştı. Ekonomik kriz yıllarında yükselme eğilimi gösteren sigara tüketimi, 2006 yılında 107,9 milyar adet, 2007 yılında ise 107,5 milyar adet olarak belirlendi.
Buna göre, son dönemde Türkiye'de kişi başına yılda ortalama 1.523 adet, bir başka ifadeyle 76,1 paket sigara içiliyor. Halkın cebinden de sigara için 16,5 milyar YTL çıkıyor. Böylece sigaraya günde 45 milyon 205 bin YTL ödeniyor. Sigara için kişi başına yapılan ortalama harcama da 233,8 YTL'yi buluyor.
Buna karşılık, sigara tüketiminin de olumsuz etkilediği sağlığımız için, sadece devlet günde 18,1 milyon YTL harcama yapıyor. Söz konusu rakam, kişilerin sağlıkları için kendi ceplerinden yaptıkları giderler, özel sağlık sigortaları ve diğer kurum harcamaları ile birlikte katlanarak büyüyor.
Öte yandan, satış rakamları vatandaşın sigara fiyatlarının artmasından sonra, daha çok ucuz sigaralara yöneldiğini de ortaya koydu. 2007'nin ilk 2 ayında, 450 bin adet olan düşük fiyat grubunda yer alan 2,5 YTL'nin altındaki sigara satışları, bu yılın aynı döneminde 630 bine yükseldi. Buna karşılık yüksek fiyat grubundaki sigara satışları geriledi.
Kanun gereği, 19 Mayıs Pazartesi'nden itibaren sigara yasağının uygulamaya gireceği yerler, aykırı davrananlara verilecek cezalar ve bu cezaları uygulamakla görevlendirilen birimler şöyle:
Sigara içilemeyecek olan alanlar:
•Kamu hizmet binalarının kapalı alanları.
•Koridorları dahil olmak üzere her türlü eğitim, sağlık, üretim, ticaret, sosyal, kültürel, spor, eğlence ve benzeri amaçlı özel hukuk kişilerine ait olan ve birden çok kişinin girebileceği (ikamete mahsus konutlar hariç) binaların kapalı alanları.
•Taksi hizmeti verenler dahil olmak üzere karayolu, demiryolu, denizyolu ve havayolu toplu taşıma araçları.
•Okul öncesi eğitim kurumlarının, dershaneler, özel eğitim ve öğretim kurumları dahil olmak üzere ilk ve orta öğrenim kurumlarının, kültür ve sosyal hizmet binalarının kapalı ve açık alanları.
**Bu yerlerde sigara içenlere, Kabahatler Kanunu'nun 39'uncu maddesi uyarınca 62 YTL para cezası uygulanacak.
Kamu hizmet binalarının kapalı alanlarında tütün mamulü tüketenlere ilgili idari birim amirinin yetkili kıldığı kamu görevlisi tarafından, özel kişilere ait toplu taşıma araçlarında sigara içenlere ilk başvurulan kolluk birim yetkilileri tarafından, kamuya ait toplu taşım araçlarında ise ilgili idari birim amirinin yetkilendirdiği kamu görevlisi tarafından ceza kesilecek.
Özel hukuk kişilerine ait ve herkesin girebileceği binaların kapalı alanlarında sigara tüketenlerin cezası da, en yakın kolluk birimi yetkilileri tarafından uygulanacak.
Kanun uyarınca, yaşlı bakım evlerinde, ruh ve sinir hastalıkları hastanelerinde, cezaevlerinde, şehirlerarası veya uluslararası güzergahlarda yolcu taşıyan denizyolu araçlarının güvertelerinde sigara içmeye mahsus alanlar oluşturulabilecek. Ancak bu alanlara 18 yaşını doldurmayanlar giremeyecek.
Aynı şekilde otelcilik hizmeti verilen işletmelerde, tütün ürünleri tüketen müşterilerin konaklamasına tahsis edilmiş odalar oluşturulabilecek.
Açık havada yapılan her türlü spor, kültür, sanat ve eğlence faaliyetlerinin yapıldığı yerler ile bunların seyir yerlerinde sigara içilemeyecek fakat bu tesislerde, tütün ürünlerinin tüketilmesine mahsus alanlar oluşturulabilecek.
Bu alanların koku ve duman geçişini önleyecek şekilde tecrit edilmesi ve havalandırma tertibatı ile donatılması gerekecek. **Yasaklarla ilgili yükümlülükleri yerine getirmeyen işletme sorumluları, işletme iznini veren kurum yetkilileri tarafından önce yazılı olarak uyarılacak. Uyarıya rağmen verilen sürede yükümlülüklerini yerine getirmeyenler, belediye sınırları içinde belediye encümeni, diğer yerlerde ise mahalli mülki amir tarafından 500 YTL'den 5 bin YTL'ye kadar idari para cezası ile cezalandırılacak. Bu tür yerlerde sigara içenlerin cezası ise 62 YTL olacak.
Kanun uyarınca tütün ürünlerinin ve üretici firmaların isim, marka veya alametleri kullanılarak her ne suretle olursa olsun reklam ve tanıtımı yapılamayacak. Bu ürünlerin kullanılmasını özendiren ya da teşvik eden kampanyalar düzenlenemeyecek.
Bu mamulleri üreten firmalar, hiç bir etkinliğe isimlerini, amblemlerini veya ürünlerinin marka ya da işaretlerini kullanarak destek olamayacak. **Bu yasaklara aykırı hareket edenlere de 50 bin YTL'den 250 bin YTL'ye kadar idari para cezası uygulanacak. Bu konudaki yetkili kuruluş da TAPDK olacak.
Tütün ürünleri sektöründe faaliyet gösteren firmaların isimleri, amblemleri veya ürünlerinin marka ya da işaretleri, bunları çağrıştıracak kıyafet, takı ve aksesuar taşınamayacak.
Firma araçlarında da markaların tanınmasını sağlayacak uygulamada bulunulamayacak. Firmalar, ne amaçla olursa olsun, üretilen ve pazarlaması yapılan tütün ürünlerini bayilere veya tüketicilere, teşvik, hediye, eşantiyon, promosyon ve yardım olarak dağıtamayacak.
Tütün ürünlerinin isim, logo ve amblemleri kullanılarak bildirim yapılamayacak, basın-yayın organlarına ilan verilemeyecek.
**Bu yasaklara aykırı hareket edenler de, 50 bin YTL'den 250 bin YTL'ye kadar idari para cezasına çarptırılacak. Bu cezayı da TAPDK uygulayacak.
•Televizyonda yayınlanan programlarda, dizilerde, filmlerde, müzik kliplerinde, reklam ve tanıtım filmlerinde tütün ürünleri kullanılamayacak, görüntülere yer verilemeyecek. **Yasağın görsel yayın yoluyla ihlali halinde, yerel yayın yapan kuruluşlar, 1000 YTL'den 5 bin YTL'ye kadar, bölgesel yapın yapan kuruluşlar 5 bin YTL'den 10 bin YTL'ye kadar, ulusal yayın yapanlar ise 50 bin YTL'den 100 bin YTL'ye kadar idari para cezası ile cezalandırılacak. Bu cezaya da RTÜK karar verecek.
•Sağlık, eğitim ve öğretim, kültür ve spor hizmeti verilen yerlerde de tütün ürünleri satılamayacak.
**Bu yasağa aykırı hareket edenlere de, belediye sınırları içinde encümen,diğer yerlerde ise kolluk güçleri tarafından 1.000 YTL idari para cezası uygulanacak.
•Tütün ürünleri, 18 yaşını doldurmamış kişilere satılamayacak.
**Buna aykırı davrananlara da, 6 aydan 1 yıla kadar hapis cezası verilebilecek.
•18 yaşını doldurmamış kişiler, tütün ürünü işletmelerinde, pazarlanması ve satışında çalıştırılamayacak.
**Yasağa uymayanlar, mahalli mülki amir tarafından her bir kişi ile ilgili olarak 1.000 YTL idari para cezası ile cezalandırılacak.
•Tütün ürünleri paket açılarak, adet şeklinde veya daha küçük paketlere bölünerek satılamayacak.
** Buna aykırı hareket edenlere belediye sınırları içinde belediye zabıtası, dışında genel kolluk güçleri tarafından 250 YTL idari para cezası kesilecek.
•Tütün ürünleri, yetkili satıcı olan yerlerin dışında, otomatik makinelerle, telefon, televizyon ve internet gibi elektronik ortamlarla satılamayacak. Satış amacıyla kargo yoluyla taşınamayacak. **Buna aykırı davranışların cezası da 50 bin YTL'den 250 bin YTL'ye kadar idari para cezası olacak. Bu cezaya karar verme yetkisi TAPDK'da bulunacak.
•Tütün ürünleriyle ilgili izmarit, paket, ağızlık, kağıt ve benzeri atıklar çevreye atılamayacak.
**Aykırı hareketler edenler, belediye sınırları içinde zabıta tarafından 23 YTL idari para cezası ile cezalandırılacak. Kirliliğin kişi tarafından derhal giderilmesi halinde ceza uygulanmayabilecek.
•Tütün ürünleri, 18 yaşını doldurmamış kişilerin doğrudan ulaşacağı ve işletme dışından görülecek şekilde satışa arz edilemeyecek. Tütün ürünleri, satış belgesi olmaksızın ve satış belgelerinde belirtilen yerin dışında satışa sunulamayacak.
**Buna aykırı davrananlar, mahalli mülkü amir tarafından 1000 YTL'den 10 bin YTL'ye kadar idari para cezasına çarptırılacak. Tütün ürünlerinin belgesiz olarak satışının yapıldığı veya satışa hazır tutulduğu yerlerdeki tütün ürünlerine el konulacak ve nereden temin edildiğine dair belgenin ibraz edilememesi halinde, bunların mülkiyetinin kamuya geçmesine karar verilecek.
•Her türlü sakız, şeker, çerez, oyuncak, kıyafet, takı, aksesuar ve benzeri ürünler, tütün ürünlerine benzeyecek ya da markasını çağrıştıracak şekilde üretilemeyecek, dağıtılamayacak ve satılamayacak.
**Bunun cezası da 20 bin YTL'den 100 bin YTL'ye kadar idari para cezası olacak.
Öte yandan sigara içme yasağı özel hukuk kişilerine ait lokantalar ile kahvehane ve kafeteryalarda 19 Temmuz 2009 tarihinde uygulamaya girecek.
