ÖSYM yeniden yapılandırılacak

Tasarıya göre, ÖSYM'nin adı 'Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi Başkanlığı' şeklinde değiştirilecek. Başkanlık, idari ve mali özerkliğe sahip, YÖK ile 'ilgili' özel bütçeli bir kuruluş olacak.

Başkanlık, başta yükseköğretim kurumlarında ön lisans, lisans veya lisansüstü öğrenim görecek adayların puan sıralamasına göre tespiti veya yerleştirilmesi ile yükseköğretim kurumlarında atama veya yükselmelerde esas alınan sınavlar olmak üzere, her türlü bilim, yetenek veya yabancı dil sınavları ile gerektiğinde yerleştirme işlemlerini yapacak. Başkanlık, kamu kurum ve kuruluşlarının kadro ve pozisyonlarında görev almaya veya görevde yükselmeye yönelik sınavları ve gerektiğinde yerleştirme işlemlerini ilgili kurumun talebine bağlı olarak gerçekleştirecek.

Özel hukuk tüzel kişilerinin talep ettikleri her türlü ölçme ve değerlendirme işlemlerini yapmak da Başkanlığın görevleri arasında yer alacak.

Başkanlık, görevlerini bağımsız olarak yerine getirecek, hiçbir organ, makam, merci veya kişi talimat veremeyecek.

Kurumun Başkanı, devlet üniversitelerinde görev yapan profesör unvanına sahip öğretim üyelerinden, YÖK'ün önereceği 3 aday arasından müşterek kararname ile 4 yıllığına atanacak. Süresi dolan Başkan, bir defaya mahsus olmak üzere yeniden atanabilecek.

Başkan, görev süresince kadrosunda bulunduğu üniversiteden ücretsiz izinli sayılacak.

Görev süresi dolmadan Başkanın görevine son verilemeyecek, ancak atanmak için gerekli şartları taşımadığı ya da kaybettiğinin tespit edilmesi veya görevini yerine getiremeyeceğinin YÖK Genel Kurulu kararıyla tespit edilmesi ve resmi sağlık kurulu raporu ile belgelenmesi halinde görev süresi dolmadan atandığı usule göre görevden alınabilecek.

Başkan ve diğer ilgili görevliler, görevlerinin sona ermesinden itibaren 2 yıl süreyle, Başkanlık tarafından yapılan sınavlara yönelik hazırlık kursları veya yayınlarla ilgili faaliyet gösteren özel hukuk hükümlerine tabi tüzel kişiliklerde ya da bunların iştiraklerinde görev alamayacak, bu tür işlere ortak olamayacak ve bu tüzel kişilerden ya da iştiraklerden gelir sağlayacak ya da sağlayabilecek doğrudan ya da dolaylı ilişkiye giremeyecek. Bunların eşleri, çocukları ile ikinci dereceye kadar kan ve kayın hısımları, bunların görevleri süresince, Başkanlık tarafından yapılan sınavlara yönelik hazırlık kursları veya yayınlarla ilgili faaliyet gösteren kamu kurum ve kuruluşları dışındaki tüzel kişiliklerde ya da bunların iştiraklerinde görev alamayacak ya da bu tür işlere ortak olamayacak ve bu tüzel kişilerden ya da iştiraklerden gelir sağlayacak ya da sağlayabilecek doğrudan ya da dolaylı ilişkiye giremeyecek.

Tasarıya göre, sınavlar, basılı veya elektronik ortamda ve adaylara soruların aynı anda sorulduğu eş zamanlı olarak yapılabilecek. Sınavlar ayrıca, alan ve zorluk düzeyine göre tasnif edilerek güvenli biçimde saklanan bir soru havuzundan, her bir adaya aynı ya da farklı zamanlarda, farklı soruların adayın verdiği cevaplara göre de değişebilen biçimde sorulmasına izin verecek şekilde, elektronik ortamda da gerçekleştirilebilecek. İhtiyaç ve imkanlara göre hangi sınav türünün uygulanacağına Kurum Yönetim Kurulu karar verecek.

Elektronik ortamda yapılan sınavların kayıtları ile basılı ortamda yapılan sınavların cevaplarına ait elektronik veriler asgari 10 yıl süreyle arşivlenerek güvenli bir ortamda saklanacak. Sınavlarda kullanılan soru kitapçıkları, sınav sonuçlarının ilanından 1 yıl sonra, cevap kağıtları ise 2 yıl sonra imha edilebilecek.

Sınavlarla ilgili her türlü açıklama, başvuru ve sınav sonuçlarının adaylara duyurulması, Başkanlığın internet sayfasında yapılacak. Bu duyurular tebliğ hükmünde olacak.

Yükseköğretim ile ilgili sınavlar YÖK'ün belirlediği usul ve esaslar çerçevesinde yapılacak.

Soruların hazırlanması, soru havuzunun oluşturulması ve şifrelenmesi, basılı veya elektronik ortamda yapılan sınav sorularının güvenliğinin sağlanması hususlarına ve sınav türlerine ilişkin usul ve esaslar ile sınavlarda görev alacakların uyması gereken hususlar yönetmelikle düzenlenecek.

Sınav hizmetleri, merkez teşkilatı ile sınav koordinatörlükleri vasıtasıyla yerine getirilecek.

Adaylar, sınav sonuçlarına itirazlarını doğrudan Başkanlığa yapacak.

Sınav soruları ile bunları hazırlamakla görevlendirilen kişilerin kimlikleri gizli tutulacak. 

Sorular ve cevapları, yapılan sınav sona erdikten sonra Yönetim Kurulu kararıyla açıklanabilecek.

Sınavların yapıldığı binalarda sınav öncesinde ve sınav sırasında 'sinyal karıştırıcı' kullanılabilecek.

Sınav güvenliğinin sağlanması amacıyla, genel kolluk görevlileri ile bunların gözetiminde olmak üzere özel güvenlik görevlileri, herhangi bir emir veya karar olmasına bakılmaksızın, adayların ve sınavın yapıldığı binaya girme hakkına sahip olan diğer kişilerin üstünü ve eşyasını teknik cihazlarla, gerektiğinde el ile kontrol etmeye ve aramaya yetkili olacak. Bu görevliler, adayların yanında bulunan ve kuşku uyandıran her türlü, eşya, belge, araç veya cihazları, incelenmek ve sınavdan sonra geri verilmek üzere muhafaza altına alabilecek. 

Sınav sorularının hazırlanma sürecinden başlamak üzere, görevlendirilen kişiler, başka bir kamu kurumunda veya özel kuruluşta görevli olup olmadığına bakılmaksızın kamu görevlisi sayılacak.

Gizli olan bilgileri, hukuka aykırı olarak elde eden veya elinde bulunduran kişi, fiili daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, 1 yıldan 4 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacak. Bu bilgileri ifşa eden kişilere, 2 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 5 bin güne kadar adli para cezası verilecek.

Sınavlarda, ses veya görüntü nakleden cihaz kullanarak kopya çeken veya kopya çekilmesine aracılık edenler, başka bir adayın yerine sınava giren veya kendi yerine bir başkasının sınava girmesine katkı sağlayanlar, kopya çektirilmesine imkan sağlayanlar fiili daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, 1 yıldan 4 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacak.

Sınav sonuçlarını adayın lehine veya aleyhine olacak şekilde değiştiren kişilere, fiili daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, 3 yıldan 8 yıla kadar hapis cezası verilecek.

Sınavda kopya çektiği tespit edilen adayın sınavı, Yönetim Kurulu kararı ile iptal edilecek. Bu aday, sınavın yapıldığı tarihten itibaren 2 yıl süreyle Başkanlık tarafından yapılan hiçbir sınava aday olarak başvuramayacak ve giremeyecek. Sınavı iptal edilenlerin, iptal kararı verilmeden önce, bu sınavdaki başarısına dayalı olarak bir kamu görevine atanmış veya sair bir hak iktisap etmiş olması halinde, ilgili kurum yetkilileri tarafından görevine derhal son verilecek ve sağlanan hak geri alınacak. 

Bu tür suçların bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, verilecek cezalar yarı oranında artırılacak.  

Gizlilik ihlali suretiyle soruların elde edilmiş olmasından yararlanarak kopya çektiği için kendisiyle ilgili sınavın iptaline karar verilen adayın, soruların kimler tarafından temin edildiği ve ne suretle eline geçtiği hususunda bilgi vermesi halinde, Yönetim Kurulu kararıyla, sınava giriş yasağının süresi kısaltılabileceği gibi yasak tamamen de kaldırılabilecek.

Kuruma, 288 kadro tahsis edilecek.

Tasarının gerekçesinde, ÖSYM'nin, her yıl yaklaşık 40 sınav gerçekleştirdiği, en az 5 milyon öğrencinin sınava alındığı, 153 sınav merkezinde 120 binin üzerinde sınav salonunda çalışmalarını yürüttüğüne işaret edildi. 

Böyle yoğun bir çalışma potansiyeli bulunan ÖSYM'nin, teşkilatını ve sorumluluklarını düzenleyen müstakil bir kanunun bulunmadığı, teşkilat yapısının Yükseköğretim Kurulu bünyesinde oluşturulduğu ve ÖSYM yürütme kurulu ile faaliyetlerini sürdürdüğü vurgulandı.

Gerekçede, şöyle denildi:

 'Sınav evrakı, çoğunlukla üniversiteler tarafından belirlenen yerlerde saklanmakta olup, ÖSYM'nin kendi bünyesi dışında sağlanan olanaklar nedeniyle sınav ve yerleştirmelere yönelik faaliyetlerde hedeflenen seviyede kontrol mekanizması oluşturulamamaktadır.

ÖSYM'nin kuruluş döneminde tanımlanan sınav sistemi, aradan 30 yıl geçmiş olmasına rağmen kullanılmaya devam edilmektedir. Günümüzde ortaya çıkan bilgi ve iletişim teknolojilerinin sağladığı kolaylıklara rağmen, ÖSYM'nin tüm sınav organizasyonu, söz konusu teknolojik imkanlar kullanılmaksızın, merkezi olarak yapılmakta, bu durum da özellikle sınav güvenliğini ciddi biçimde tehlikeye düşürmektedir. Çok sayıda adayın girdiği sınavda ortaya çıkan yerel sorunlar nedeniyle tüm sınav iptal edilerek, çok ciddi maddi ve manevi kayıplar yaşanmaktadır.

Diğer taraftan, ÖSYM'nin kendi bütçesi ve döner sermayesi ve tanımlı bir personel rejimi bulunmadığından, personel ihtiyacının bir kısmı ihale yoluyla geçici görevlilerden karşılanmaktadır. Ayrıca, sınavların ve yerleştirmelerin adil biçimde gerçekleştirilebilmesi, sınav ve yerleştirmelerde kullanılan sorular ve verilere hukuka aykırı bir şekilde erişimin önlenmesi ve veri güvenliğinin sağlanabilmesi için caydırıcı cezai yaptırımların düzenlenmesi zorunluluğu bulunmaktadır.'