TUNCAY OPÇİN / İSTANBUL
- Bir ara tüm dünyada Monet çılgınlığı yaşanıyordu. Hatta buna "Monetmania" diyorlardı. Şimdi Türkiye'de benzeri bir çılgınlığın Fausto Zonaro üzerine yaşandığını söyleyebilir miyiz?

Zonaro'ya olan ilgi çılgınlık olarak değerlendirilebilir mi bilmiyorum. Çılgınlıktan öteye bir ilgi ve merak var. Zonaro'ya olan ilgi yüzyıl öncesine ait İstanbul görünümleri ve günlük hayata dair sahnelerin doğru bir şekilde yapılmış olmasından kaynaklanıyor. İçtenlikle yapılmış resimler. Günümüz İstanbullular'ı geçmişleri ile aralarında bu resimler vasıtasıyla çok iyi bir bağ kuruyor.

- Zonaro'yu ülkemizde de çok tanınan Gerome ve benzeri Oryantalistler'den ayıran nedir? Oryantalistlerde insanı iten, rahatsız eden bir Doğu imajı var. Fakat Zonaro, Oryantalist olmasına rağmen resimlerinde bu iticilik yok.

Oryantalist sanatçılar içine Zonaro'yu da koyuyoruz. Ama onu diğer Oryantalist ressamlardan farklı kılan, dışında tutan şeyler var. Her şeyden önce Zonaro, İstanbul'da 20 yıl gibi uzun bir süre yaşadı. Ve yaşadığı topluma entegre olabildi. Bu yüzden de yaşadığı toplumu, entegre olduğu hayatı kendi fantazyalarını katmadan resmine aktardı. Doğu'yu içselleştirmiş bir ressam Zonaro.

- Geçtiğimiz yıllarda Zonaro, Avrupa resim piyasasında, sanat ortamında çok bilinen ve tanınan bir ressam değildi. Diğer Oryantalist ressamlar arasından nasıl sıyrılıp farkedilir hale geldi Zonaro?

Meşhur Oryantalistlerin arasına Zonaro'nun katılması Rodolfo Falchi ile gerçekleşti. Ondan önce kayıp değildi ama çok bilinen, tanınmış bir sanatçı da değildi. Aslında "star" olabilecek bir sanatçıydı. 19. yüzyılda o kadar çok Oryantalist sanatçı yetişti, Oryantalist resimlere o kadar çok talep oldu ki Zonaro çalışmaları bu arada biraz gözden kaçtı. Bunun sebeplerinden bir tanesi de Zonaro'nun "Ressam - ı Hazreti Şehriyari", yani padişahın saray ressamı olması idi. İstanbul'da uzun süre yaşadığı için saray ve İstanbul sanat çevresi için resim üretti. O yüzden İstanbullu sanatseverler tanıdı Zonaro'yu. Eğer resimlerini Avrupalı koleksiyonerlere yollamış olsa idi o da Gerome gibi döneminde büyük sükse yapmış, hakkında pekçok kitap yazılmış bir ressam olabilirdi. Hakettiği yeri daha erken alırdı.

- Rodolfo Falchi, Zonaro'yu nasıl keşfetti?

Rodolfo Falchi, 19. yüzyıl ressamları ile ilgili araştırmalar ve yayınlar yapan bir sanat uzmanı ve sanat tarihçisi idi. İtalyan Riviera'sında yaşamış ressamları araştırırken karşısına Fausto Zonaro'nun resimleri çıktı. Zonaro'nun hayatını araştırdığında ise onun Rivieralı diğer sanatçılardan farklı, renkli bir hayatı olduğunu öğreniyor. İstanbul'da ressamlık yaptığını, padişah ressamlığına kadar yükseldiğini görüyor. Sonra resimlerini topluyor ve Zonaro'nun o sırada hayatta olan kızı Mafalda Zonaro Meneguzzer ile tanışıyor.

- Falchi bu tanışıklığın ardından iki kitap yazdı Zonaro üzerine. Zonaro İtalya sanat piyasasına bu şekilde girdi. Mafalda kitaplar için yardımcı oldu mu Falchi'ye?

Mafalda Zonaro Meneguzzer, Floransa'da yaşıyordu. Falchi, onu defalar ziyaret etmişti. Babası üzerine ropörtajlar yaptı. Mafalda'nın elindeki geniş Zonaro resimleri koleksiyonunun fotoğraflarını çekti. Sonra kütüphaneleri taradı ve İstanbul'a da geldi. Milli Saraylar'da ve özel koleksiyonlarda yeralan Zonaro tablolarını inceledi. Ardından da kitapları bastı.

- Falchi ile görüşmelerinizde Zonaro sahteciliğinden dert yandığı oldu mu?

Sadece bir kere. Zonaro sahteciliği dediğimiz şey Zonaro'nun oğlu Faustinio tarafından yapılmış olan resimlerdir. Babası kadar yetenekli bir sanatçı olmasa bile, Faustinio iyi bir ressamdı. Resimlerinden babasından izler görürsünüz. Bunu Rodolfo Falchi, "Faustinio babasının resimlerine benzeyen resimleri yaptı ve bunları imzaladı. Fakat bunları sahtecilik olarak yapmadı. Babasının yolundan giden, onun çırağı olan bir kişi olarak Faustinio bu resimleri yaptı." şeklinde değerlendirdi.

- Ama daha sonra bu resimler Fausto Zonaro diye satıldı.

Evet ama bunda Faustinio'nun çok suçu yok.

- Alan insanların kötü niyetinden mi kaynaklandı?

Muhakkak ki, öyle bir şey varsa bu alan insanlarla ilgili.

Vefasızlık yapılıyor

- Zonaro'nun günümüzde tanınmasını sağlamış bir kişi Rodolfo Falchi. Türkiye'de çok kısa sürede üçüncü Zonaro sergisi açılıyor. Fakat bu sergilerde Rodolfo Falchi'den hiç bir bahis yok. Bunu neye bağlıyorsunuz?

Rodolfo Falchi gibi araştırmacı bir kişinin, üstelikte bu araştırmalarını kitaba dönüştürmüş bir kişinin bu tip organizasyonlarda anılmamasını ancak vefasızlık olarak yorumlayabilirim. Oysa ki bugün Fausto Zonaro isminden söz edilebiliyorsa bunda en önemli etken herhalde Rodolfo Falchi'dir.

Rodolfo Falchi antikacılığı ve araştırmacılığının yanısıra Uluslararası Eksperler Derneği'nin kayıtlı üyesiydi. Dolayısıyla onun yapmış olduğu ekspertiz dünyanın her yerinde kabul gören bir ekspertizdir.

- Faustinio'ya suçlamalar yöneltmesi Zonaro ailesi ile arasının açılmasına neden olmuş mudur? Çünkü ömrünün son yıllarında Zonaro ailesi ile arasının açık olduğu sanat çevrelerinde bilinir.

Haklısınız. Ancak Falchi'yi geçen sene kaybettiğimiz için sorma şansımız yok. Mesela Falchi'nin eşi bu sergiye gelmeyi çok istedi. Ama hiçbir davet almamış.