Kazakistan vizeniz var mı?

Kazakistan da Türkiye'ye vize uygulamaya hazırlanıyor. Daha önce Türkiye'ye vize uygulama kararı alan Orta Asya ülkeleri arasına Kazakistan da katılmış oldu. Dışişleri Bakanlığı ise Kazakistan'ı aldığı bu karardan vazgeçirmeye uğraşıyormuş. Bu girişimin sonuçsuz kalacağını söylemek için kehanette bulunmaya gerek yok. Çünkü Orta Asya'da Türkiye'ye karşı esen tatsız rüzgarın Asya steplerinden beslendiği anlaşılıyor. Demirel'in ismiyle özdeşleşen, ilkesiz bir "Türk kardeşliği/birliği" politikalarının içi boş bir retorikten ileriye geçmediğinin simgesi olarak algılanmalı bu vize kararları. Türkiye'nin Orta Asya politikasının neden bu noktaya geldiğini bir kez daha düşünmek gerekir. Bu sütunda zaman zaman uygulanan politikaların temelde ne kadar yanlış stratejilere dayandığını belirtmeye çalışmıştık. Gelinen bu noktadan, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan beri ilk defa sınırötesi vizyon gerektiren politikalara yöneldiği alanda başarısız kaldığını, en azından geliştirdiği retorikle çelişen bir sonuçla başbaşa olduğu rahatlıkla söylenebilir. Büyük fırsat değerlendirilemedi.

Tekrar tekrar nerede hata yapıldığı üzerinde düşünmek gerekir. Türk dış politikasını belirleyen çevrelerin statükocu refleksleriyle yeni cumhuriyetlerin başındaki Sovyet alışkanlıklarının beslediği statükoculuğun işbirliği bizi buraya kadar getirebilmiştir. Türkiye'nin gücünü aşan uluslararası faktörlerin etkisini gözardı etmeden şu rahatlıkla söylenebilir; Türkiye, son on yılını siyasi ve ekonomik olarak somut karşılığı olmayan bir retoriğe bel bağlayarak harcamıştır.

Adriyatik'ten Çin Seddi'ne kadar uzanan Türk dünyasının liderliğine oynayan Türkiye'nin, yetersiz insan malzemesi ve siyasal risk alma cesaretinden yoksun politikalarla geldiği noktanın, Demirel'in yürek kabartan sözlerinden farklı olduğu ortada. Bölgede konuşulan dilleri bilmeyen diplomatlar ve her alanda yetersiz insan malzemesiyle Sovyetler'in ideoloji ve siyasal mirasını taşıyan liderlere bel bağlayarak, statükoculukla nereye kadar gidilebileceğini Türkiye görebilmeliydi.

Cumhurbaşkanı Sezer'in dün Esenboğa Havaalanı'na iner inmez yaptığı açıklama, Demirel'in tarzından çok farklı bir üslupta olmakla birlikte iyimser olmamızı gerektirecek yeni bir vizyon, boyut içermeyen bir konuşmaydı. Bu bile Rus etkisinin en az olduğu varsayılan Azerbaycan'la Türkiye ilişkilerinin dolayısıyla Demirel dönemiyle sembolize edilen Orta Asya politikalarının geldiği tıkanma noktalarını göstermektedir.

Sovyet statükoculuğuna yaslanan Orta Asya liderlerini üzmemek adına muhalefet liderlerinin kurban verilmesi bile postmodern dönemin premodern/ilkel diktatörleri memnun etmemize yetmedi. İsrail'den Batı Avrupa ülkelerine kadar Batılılar büyük ihaleleri alarak pastayı paylaşırken, Türkiye diktatörleri destekleyerek her türlü özgürlük taleplerini bastırmaya yönelik projelere kafa yormakla meşguldü.

Sonuçta Demirel dönemi bitti ama Türkiye'nin Orta Asya macerası da hüzünle sona ermiş gibi görünüyor. En azından artık Adriyatikten Çin Seddi'ne kadar uzanan bir dünyanın liderliğinden, kardeş ülkelerin birliğinden bahsedilmeyecek. Türkiye'nin ilk sınırötesi açılım politikaların ne kadar içe dönük ve statükocu olduğu, uluslararası dengeler ne kadar değişirse değişsin zihin yapımızın, dünyaya bakışımızın gerçekte değişmediğini anlamış olduk.