Dans nedir-II

 
Dans, insanın, içindeki "derin ritme" dokunup onu açılan bir çiçek gibi vücudundan dışarıya taşırması olarak, oldukça eski bir sanattır

"...Ahenkli sallanış ve titreşim, Afrika insanının bütün faaliyetlerinde önemli rol oynar. Bu dans kutsaldır. Topluluk o dansta kendisiyle ve kendisini çevreleyen âlemle olan derin bütünlüğünün ve birliğinin farkına varır. Kutsallık, burada ahenk ve güçten dokunmuş, gittikçe genişleyen bir örtü gibidir. Bu dans bize, insandan insana en kısa yol olan sanatın eserleri kadar dolaysızca geçiveren o dokunaklı ve coşku verici titreşimi verir. Bu dansla insan, evrendeki ritmik yaradılışa katılır..." (Roger Garaudy, 'Yaşayanlara Çağrı' Pınar Yay. s. 97-98)

"...[Yerliler] özel törenlerinde maske taktıklarında kendilerini biçim değiştirmiş ve sahiden dönüşmüş hissederler. Korsanlık veya, polisçilik oynayan çocuklar gibidirler ve oyunun nerede bittiğini, gerçeğin nerede başladığını bilemezler. Çocukların çevresinde daima büyüklerin dünyası vardır: 'Gürültü yapmayın!' veya 'Hadi yatma vakti geldi!' deyip dururlar. Yerlilerin yanılsamalarını bozacak benzeri bir dünya yoktur. Çünkü kabilenin her üyesi dansa kendilerinden geçerek katılır..." (Gombrich, 'Sanatın Öyküsü' Remzi Kitabevi, s. 43)

Dans, insanın, içindeki "derin ritme" dokunup onu açılan bir çiçek gibi vücudundan dışarıya taşırması olarak, oldukça eski bir sanattır. Yeryüzünün hemen tamamına yayılmış kadim bir insanlık durumudur. Roger Garaudy'nin yukarıda Tamtam Dansı için söyledikleri, Kızılderililer için de geçerlidir. De Brown "Wounded Knee" kitabında uzun uzun anlatır; Kızılderililer, "Büyük Ruh" adını verdikleri, bir çeşit "tek Tanrı" için "Kutsal Dans" ederler. Zafer için, av için ve bereket için, "büyücü" denen manevi liderin önderliğinde (savaş şefi de hiyerarşik olarak bu manevi öndere bağlıdır) kutsal dans yapılır. Siouxlar birkaç yıl evvel İstanbul'a geldiklerinde yakından görüp şahit olmuştum. Dinî lider, Garaudy'nin Tamtam Dansı için söylediklerine çok uyan, kozmik bir bütünlük vizyonuyla dansetti. Sahnenin doğusuna, batısına, kuzeyine ve güneyine koyduğu dört işaretin arasında, "o yönlerin arasında ortasında olma" bilincini, yani yeryüzünün merkezinde bulunduğu imajını, dans arasında kendisi de sözlü olarak dile getirdi: "Dans ederek esriyorum, vecd'e ulaşıyorum; vecde ulaştığım yerdir, âlemin yüreği..."

Bizim kültürümüzde dansın yeri neresidir?

Bu soruya, şu anda dünyanın iplerini elinde tutan "Büyük Ruhsuz"u dikkate almadan cevap veremeyiz. Büyük Ruhsuz, Kızılderililer'in "Büyük Ruh" monoteizminden ya da Afrika yerlilerinin naif animizminden farklı olarak bugün, çağdaş dünyada kendini amansız bir profanizm (maneviyat dışı, his dışı) olarak ortaya koyuyor.

Dikkat edin; yeryüzünde bütün kadim kültürlerin dansları, bir üst gerçeklikle bağlantılıdır. Bir arınma ve tapınma tabiatına sahiptir. Ancak "çağdaş" kültürün, ya da -niçin doğrudan söylemeyelim- Batı Kültürü'nün girdiği yerlerdeki dans, kendi içine hapsedilmiş, çıkışsız ve yüzeysel bir "hareketlenmeden" ibarettir. Vücuda ve ruha bir "ter attırma" girişiminden başka bir şey değildir. Çağdaş popüler kültürün girdiği her disko, her bar, Liberya'da, Senegal'de, Bangladeş'te ve Atina'da aynı dansı dayatır. Her dört ülkede de, elinde Coca-Cola, Beers ya da ne bileyim Tuborg kutusuyla danseden bir genç, "evrenin ortasında" yer alan sinir bozucu bir hiçlik noktasından başka bir şey değildir. Devam edeceğiz.