Bir ajanda "günlüğü"

Arap toplumları içinde en dinamik unsurun Filistinliler olduğu konusundaki kanaat çoğu kimse tarafından paylaşılır. Bu genel kanaati besleyen pekçok faktör var. Yıllardır İsrail'e karşı verdikleri mücadele, fiili savaş durumu ve işgale karşı direniş Filistinliler hakkında böyle düşünmeye iten temel faktörlerin başında gelir.

Hicret olgusu toplumlara dinamizim katan en önemli sosyolojik unsurlardan biridir. Filistin diasporasının Filistinliler'in dinamizm kazanmasında en büyük etkenlerin başında geldiğinde kuşku yok. Yahudiler de Filistin'den kovulmuş olmasaydı belki tarih boyunca edindikleri tüccar karakterlerini kazanamayacaklardı. Sadece ticari olarak değil; Batı düşüncesine, sanatına Yahudi kökenlilerin katkısını kimse yok sayamaz.

Filistinliler'in diğer Araplar'dan daha dinamik oldukları yönünde bir düşünceye sevkeden sebep; ne yıllarca İsrail işgaline karşı verdikleri silahlı mücadele ne de intifada yıllarında taşla kazanılmış bir başarılarıdır... Sokakta yürürken "oluşturulan" pısırık Arap imajının burada hiçbir karşılığının olmadığını hissediyorsunuz. Yerinde duramayan kıpır kıpır gençler, öfkeli yaşlılar... Tüm sıkıntılara rağmen ticari olarak dışa açılmaya çalışan esnaf ve yeni yeni ortaya çıkan işadamı sınıfı.

Tarihî Kudüs'e özgü o dar sokaklardan Mescid-i Aksa'ya doğru ilerlerken bir yandan da kamerayla çekim yapıyoruz. Ömer Öztürk omuzunda ağır kamerayla hem ilerlemeye çalışıyor, hem de cıvıl cıvıl kaynayan kalabalığı görüntülemeye çalışıyor. Belki, Ömer'in de farketmediği bir sahne, çekimleri izlerken gözüme takılıyor. O kareyi tekrar tekrar izliyorum. Yaşlı bir adam tam önümüzden geçerken "tuu..." diyerek kameraya karşı tükürüyor... O yaşlı Filistinli'nin gözünde, elinde televizyon kamerası, Batılı giysiler içindeki bu insanlar mutlaka Batılılar'ı, yani İsrail'i başlarına bela eden düşman tarafa ait birileri... Onları ezen, bu hale getiren Batılı, yani gavur taraftan... Zamanla içlerine girince bu öfke birikiminin ne denli derinliğe indiğini anlamakta güçlük çekmiyorsunuz. Haksızlığa uğramış bir toplumun öfkesi.

PASSİA'NIN GÜNLÜĞÜ

O kalın ajandayı aldığımda farkı farkettiğimi hatırlıyorum. Alışkanlıklarımızın beslediği, resmi ilişkilerin gereği hazırlanmış ve istemeseniz bile bir şekilde size ulaşan reklam kokan ajandalardan farklı bir şeyi tuttuğumu hissedebiliyorum. Ajandadan çok tek cildlik bir ansiklopediyi hatırlatıyor. Çoğu büyük ansiklopedide bulamayacağınız ve hepsi de bu konuyla ilgilenen herkes için gerekli bilgilerle dolu anahtar kitap adeta. İki adet edinebildiğim 2000 yılına ait ajandadan birini artık bir Kudüs uzmanı sayabileceğim Kudret Büyükcoşkun'a hediye ettiğimde tepkisi ilginçti "Bende geçmiş yıllara ait bir tane vardı ama içine yazı yazmaya kıyamamıştım."

Filistin dinamizminin tek boyutlu olmadığının en iyi göstergelerinden birini elimde tutuyordum aslında. Çağdaş Arap edebiyatı, şiiri, Arap sanatı deyince hemen ilk akla gelen isimlerin Filistinli sanatçılar olması tesadüfi değil. Dünya çapında şairleri, karikatürcüleri çıkaran dinamizm...

Petrol zengini Arap toplumlarında rastlanan şımarıklıkla karışık boş vermişliği ile Filistinliler'in her alanda bir şeyler yapma çabasını kıyaslayınca aradaki fark daha iyi anlaşılıyor. PASSIA yani "Uluslararası İlişkiler Çalışmaları Filistin Akademik Topluluğu" diye tercüme edilebilecek olan Filistinliler'e ait Doğu Kudüs'teki bu kurumun ajandasından bahsediyorum. Pekçok "bağımsız" denilen devletin kendi ülkesi hakkında bu denli derli toplu başucu kitabı yoktur. Haritalardan grafiklere tarihi kronolojiden Filistin'de faaliyet gösteren NGO'lara kadar yüzlerce bilgi, adres telefon...

1967 yılından bu tarafa kaç Filistinli'nin İsrail tarafından tutuklandığını (Tam 600 bin kişi hapse girmiş, bu rakamı Filistin nüfusuyla kıyaslayabilirsiniz), Filistinliler tarafından kaç İsrail askeri ve sivil öldürülmüş, kaç Filistinli İsrailliler tarafından öldürüldüğüne kadar detaylar. Filistin'deki su kaynaklarından, kişi başına düşen su tüketimine ve Filistin'deki think-tank kurumlarına kadar konuyla ilgilenen birisi için yok yok denilecek enformasyon kaynakları... Ve haritalar. Yahudi ve Araplar'a ait taşınmazlardan toprak mülkiyetine kadar tüm detayları veren haritalar ajandaya eklenmiş. Ve en önemli bölümlerden biri, bir Filistin sözlüğü... Kim ve ne, ne anlama geliyor?

Her yıl çıkarılan bu ajandayı, (aslında Yıllık Filistin Ansiklopedisi demek daha doğru) hazırlayan PASSİA'nın şu ana kadar 200 yakın kitap yayınlamış ve düzenli akademik toplantılar yapıyor. Ve ilginç biçimde hangi faaliyeti kimlerin maddi olarak desteklediği de verilen bilgiler arasında.

PASSİA'nın kurucusu ve başkanı olan Mehdi Abdül Hadi'nin akıcı bir İngilizce ile söyledikleri düşündürücüydü. "Hiç kimsenin Kudüs'ü, Filistin'i gerçekten kendi meselesi gibi dert edindiğine inanmıyorum. Ama ben, Kudüs'ü savunmak için yapabileceğim her şeyi yapmak için buradayım ve sonuna kadar da burada kalacağım. Şimdi sen ülkene dönecek, günlük hayata dalacaksın. Huzur içinde ibadetini yapıp Mescid-i Aksa'yı çoktan unutmuş olacaksın. Ama ben buradayım."