Vakıf Guraba Hastanesi

Osmanlı İmparatorluğundan bize kalan en anlamlı miras vakıflardır dense fazla abartılı olmaz. Osmanlı döneminde bugün devletin yaptığı bir çok sosyal hizmetler, vakıflar aracılığıyla ve desteğiyle yapılmıştır. Vakıfların bugün de çok önemli hizmetleri yapmaya aday kurumlar. Ama her ne hikmetse Osmanlı döneminden intikal eden vakıflara karşı kimi zaman cehalet sebebiyle kimi zaman da kasıtla takınılan menfi bir tavır var. İcareteynli ve mukataalı vakıfların yok pahasına mutasarrıflarına devredilmesi, Osmanlı vakıflarının çok önemli gelir kaynaklarını kesmiş oldu. Buna satımlarında veya tahsislerinde gerekli özenin gösterilmediği vakıf eserleri de katarsanız bu kurumun imkanlarının zaman zaman nasıl çarçur edildiği daha iyi anlaşılır.

Vakıf mallarına göz dikenler sadece şahıslar değil. Bazan diğer kamu kurumları da vakıf mallarına göz dikebiliyor. Halbuki vakıf mallarında aslolan bu malların vakfı kuran kimsenin iradesine uygun şekilde kullanılması, gelirlerinin yine aynı gaye doğrultusunda harcanmasıdır. Sultan Abdülmecid'in annesi Bezm-i Alem Valide Sultan tarafından 1843 yılında tesis ve inşa ettirilmiş bulunan Vakıf Guraba Hastanesi hepimizin malumu bir hayır kurumu. Hastanenin kuruluş amacı isminden de anlaşılacağı üzere kimsesiz muhtaç kimselerin tedavisini sağlamak. Gerçekten de zikri geçen hastane kuruluşundan bu yana asıl maksadına uygun olarak çalışmış ve onbinlerce fakir hastaların tedavisini gerçekleştirmiş.

Ancak bir mazbut vakıf olması dolayısıyla Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından idare edilen hastane şehrin merkezinde işgal ettiği geniş arazi ve binaları sebebiyle de sürekli başka kurumların iştahını kabartmış. Söz gelimi bu asrın başlarında yeni inşa edilen pavyonları İstanbul Tıp Fakültesi'ne tahsis edilmiş, daha sonra da bu tahsis satışa dönüştürülmüş, ancak satışda belirtilen para tahsil edilmemiş. Böylece Vakıf Guraba'nın çok önemli bir bölümü İstanbul Tıp Fakültesi hastahanesine karşılıksız devredilmiş. Burada şöyle bir mantık yürütülüyor. Madem ki netice itibariyle bu kısım da hastane olarak kullanılmaktadır, o halde bu devir o kadar mahzurlu olmasa gerek. Bu mantık hem zaman zaman Vakıf Guraba Hastanesi'nin bütünüyle başka bir kuruma, mesela İstanbul Tıp Fakültesi'ne tahsisi teşebbüsü dolayısıyla gündeme gelmekte, hem de genel olarak vakıf mallarının tahsisinde söz konusu olmaktadır.

Ancak bu mantık her zaman geçerli olmuyor. 2762 sayılı Vakıflar Kanunu bu tür tahsislerin keyfi olmaması ve vakıf malların mümkün olduğu kadar vakfı kuran kimsenin iradesi istikametinde kullanılması için bunları belli esaslara bağlamıştır. Mezkur kanunun 10. maddesine göre "Tahsis edildikleri maksada göre kullanılmaları kanuna veya amme intizamına uygun olmayan veyahut işe yaramaz bir hale gelen hayrat vakıflar idare meclisinin teklifi ve Bakanlar heyetinin kararı ile mümkün mertebe gayece aynı olan diğer hayrata tahsis edebileceği gibi....tahsis olunabilir". Burada açıkça görülmektedir ki tahsisi veya satılması söz konusu olan vakıflar, sadece tahsis edildikleri maksada göre kullanılmaları kanuna ve kamu düzenine uygun olmayanlardır. Vakıf Guraba'nın bu maksada uygun kullanıldığı ve binlerce yoksul hastaya şifa dağıttığında ise şüphe yok. Dolayısıyla bu hastanenin başka bir kuruma devri, isterse bu kurum İ.Ü. Tıp Fakültesi olsun kanunun metnine ve ruhuna aykırı. Bu aynı zamanda büyük hastaneyi bize kazandıran Bezm-i Alem Valide Sultan'a karşı bir saygısızlık.

Vakıf eserler bize geçmişin sadece bir mirası değil, geleceğe devretmek üzere teslim aldığımız bir emanetidir. Geçmiş vakıf kurucularını iradesine biz saygılı olursak bugünkü vakıf kurucularının iradesine de gelecek kuşaklar saygılı olacaktır.