Çağdaş iş kanunu arayışı

Türkiye'de iş mevzuâtını değiştirme tartışmalarının İş Kanunu'nda odaklaşması, okuyucularımızı şaşırtmamalı. Öncelikle part time-kısmî çalışma yöntemlerinin iş mevzuâtına girmesi istekleriyle başladı, bu süreç. Son üç yılda kriz içindeki ekonomide üretimi piyasanın talebiyle orantılı olarak gerçekleştirebilmenin bir yöntemi olarak da "esnek çalışma" temel kavramı etrafında gelişen tartışmalar gündeme geldi. Biraz durulmuş gibi görünse de bir sonuca bağlanamadı, esnek çalışma tartışmaları.. "İş Güvencesi Yasa Tasarısı" üzerine, sertleşen mevzuât tartışmaları, çağdaş iş mevzuâtı arayışına gelip dayandı. Bu arayış, anlamsız bir zemin ve zamanda ortaya çıkmadı, şüphesiz.

MESS Yönetim Kurulu Başkanı Erdoğan KARAKOYUNLU'nun belirttiği gibi, "Çağımızın dönüşümleri çerçevesinde çalışma yasalarında ve uygulamalarında köklü değişimlerle yeni bakış açıları geliştirilmiş, tam gün esaslı ve süresi belirsiz hizmet sözleşmeleriyle çalışma çağdışı kalmış, bunun yerine atipik yeni istihdam biçimleri ortaya çıkmıştır. Buna bağlı olarak, tüm dünya ve Avrupa Birliği ülkeleri mevzuâtlarını yeniden düzenlemekte ve gereksiz katılıklardan arındırmaktadırlar. / Getirilecek düzenlemeler, uluslararası alanda yaşanan gelişmeleri yakalayabilmeli, ulusal yapımıza uyum gösterebilmeli, rekâbet etmenin önünü açıcı niteliklere sahip olmalıdır. / (...) Yapılacak düzenlemeler, Türkiye'nin gelişmiş ülkeler arasında bir yer edinmesinin ilk adımı olacaktır. Bu adımın bir an önce atılmaması halinde Türk ekonomisinin dünya ekonomisi içinde yer almasını beklemek bir hayalden öteye gidemeyecektir." (MESS İşveren Gazetesi, Ekim 2000, s.1)

Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK), Çağdaş İş Kanunu oluşturma kriterlerini şöylece sıralıyor: Uluslararası normlara uyumlu olmalı. İşsizlik sigortasının yürürlüğe girmesi nedeniyle bu sigorta dalının üstlendiği fonksiyonları da içeren kıdem ve ihbar tazminatları yeniden düzenlenmeli. Özellikle iş süresinde, ücrette ve istihdamda, işletmelerin ekonomik değişimlere hızla adapte olabilmelerini sağlayacak esnek uygulamalara imkân tanımalı. Uygulanabilirlik kapsamı genişletilmeli. Değişen ihtiyaçlara cevap verebilmeli. Artık uygulama alanı kalmamış hükümlerden arındırılmalı." (Dünya, 5.10.2000)

Sakıp Sabancı'ya göre, "Kitlesel üretimi, iş paylaşımını ve tam günlü istihdam şeklini esas alan çalışma mevzuâtımız, artan uluslararası rekâbet koşulları yanında, ürün çeşitlenmesine, konjonktürel dalgalanmalara, değişen üretim ilişkilerine ve talep farklılaşmasına cevap veremez haldedir. / Dolayısıyla eskiyen üretim ve çalışma modellerinin günümüze taşıdığı katılıkların giderilmesine ve esnek çalışma sistemlerine ilişkin düzenlemeleri içeren çağdaş ve dinamik bir iş kanununa şiddetle ihtiyaç vardır. / (...)" (İşveren Dergisi, Eylül 2000 ayı eki).

Sanayici Cavit ÇITAK'a göre, "...mevcut istihdam potansiyelini esnek istihdam yasaları ile yaygınlaştırmak, sosyal gerginliğin basıncını azaltmayı sağlayacaktır. / Konfederasyon teklifindeki esnek istihdam ve prodüktiviteyi büyütmeye yönelik düşünce yapısı çalışanın en büyük güvencesi olacaktır." (Dünya, 11.10. 2000, s. 13)

Prof. Dr. Nusret Ekin'e göre, "Yeni bir iş yasası reformundan beklenen en önemli özellik; bir yandan dışa açık ihraç ekonomilerinde üretim artışını hızlandırmak, rekâbet gücünü yükseltmek, diğer yandan bireysel ve toplu seviyede demokratik, özgürlükçü ve barış içinde adalet dağıtan süreçleri genişletmektir. / Gerçekte çalışma hayatının özü "istihdam genişlemesidir" ve tüm reformlar ona hizmet etmek zorundadır." (İşveren Dergisi, Eylül 2000, s. 9)

Çalıştırma zorunluluğunu düzenleyen 25. madde ile iş süresini düzenleyen 61. maddedeki katılıktan bilim adamları da şikâyetçidir. İhbar ve kıdem tazminatları üzerindeki tartışmaların kolayca çözüme ulaşması beklenmemelidir. İşçi sendika ve konfederasyonlarının görüşlerine rağmen iş mevzuâtında değişiklik yapmak, daha çok yanlışa neden olabilecektir. En önemlisi bilimsel gerçeklere dayalı diyalogtur.