ABD seçimlerinde bir 'ilk'

ABD seçimlerinin gözden kaçan bir özelliğinden bahsetmek istiyorum. Seçimleri Demokratlar'ın mı yoksa Cumhuriyetçiler'in mi kazanacak olmasından çok kampanya sırasında ortaya çıkan yeni dengeler benim için daha ilginçti. Örneğin Başkan adaylarından Nader'in ilk defa hatırı sayılır bir performans göstermesi iki partili sitem için sürpriz sayılmalı. Ama benim dikkati çekmek istediğim başka yeni oluşumlar var.

Amerikan Başkanlık seçimleri deyince bilinç altımda oluşan ilk imaj Kennedy'nin öldürülmesinin etrafında Türkiye'de oluşturulan bir sempati sevgi hâlesidir. Kennedy'e gösterilen ya da oluşturulan sevgi onun öldürülmüş olmasına duyulan acıma hissi miydi yoksa soğuk savaş döneminin Türkiye'de Amerikan kaynaklı ideolojik kampanyaların dolayımından geçerek oluşturulan duygusal yakınlık mıydı? Psikolojik savaş programı dahilinde John F. Kennedy'nin öldürülmüş olmasının Amerikan sempatisine başarı ile dönüştürüldüğüne kuşku yok. Henüz okula bile gitmeyen bir çocuk olarak büyüklerin bir tür acıma/merhamet duygularıyla yüklü konuşmaları arasında kim olduğunu çözemediğim bu isim dolaşır dururdu.

Kennedy'nin bugün yapılacak seçimlerle alakası öldürülmüş olmasında değil. Kennedy ABD tarihinde seçilen ilk Katolik Başkan olma özelliğini taşıyordu. Böylece Beyaz Saray'ın gündemine din merkezli bir tartışma oturmuş oldu.

Bu seçimlerde bu bakımdan bir ilk yaşanıyor. Demokrat aday Al Gore'un yardımcısı senatör Joseph Lieberman seçildiği takdirde Başkan Yardımcılığı'na geçen ilk Yahudi olacak. Yani WASP dışında ve Ortodoks Yahudi'nin bu denli üst siyasi göreve getirilmesi Amerikan toplumu açısından da önemli bir dönüşümün işaretidir.

Her ne kadar J.F. Kennedy, Katolik olarak kategori dışı olsa da azınlık ve Hıristiyan olmayan birinin böylesi siyasi bir makama aday gösterilmesi çok daha önemli. Etnik ve kültürel homejenliği Batı Avrupa kadar olmasa bile Amerikan siyasal sisteminde WASP ilkeleri önemli biçimde belirleyici bir formül. White (beyaz) Anglo Sakson, Protestan olma gibi etnik ve kültürel temele dayalı formülasyon Josoph Lieberman'ın Başkan Yardımcılığı adaylığı ile bu siyasi göreve aday olan ilk Yahudi özelliğini taşıyor. Her ne kadar Dışişleri Bakanlığı gibi önemli görevlere Yahudi kökenliler gelse bile (Allbright, Kissinger gibi) Amerikan sisteminde Dışişleri Bakanlığı (secratery general) siyasi olmaktan çok Başkan'a bağlı bürokratik bir görev. Başkan Yardımcılığı ise Başkan'la birlikte siyasal sorumluluğu olan, onun yerine sorumluluk alabilecek bir makam olması nedeniyle WASP dışından ve de Yahudi (kökenli değil dini inançlarına bağlı) birinin aday gösteriliş olması Amerika kadar dünyanın başka bölgelerini de ilgilendiriyor.

Yüz yıl öncesine kadar Amerikan toplumunda aşağılanan bir tip olarak karikatürize edilen Yahudiler'in siyasal olarak da sistemin tepesine tırmanması, bunu toplumun kabul eder hale gelmesi başka dengelerin de değişmekte olduğunu gösteriyor. Kamuoyunda İsrail yanlısı görüşleriyle tanınan Lieberman Amerika'da yaşayan Müslümanlar ve siyasi dengeler açısından Ortadoğu'da da endişe ile izlenirken başka bir konunun da gündeme gelmesine işaret ediyor. Yahudiler'e karşı tarihsel ve teolojik olarak bu kadar tepkili olan Amerikan toplumu Yahudi birine siyasi sorumluluk vermeye hazır hale gelmişse, başka kültür ve etnik kökenlilerin de siyasal sistemde yer alabilmelerinin de önü açılması mümkün olabilir.

Lieberman günlük hayatında hayli muhafazakar tutumuyla bilinen, Yahudiliğin gereklerine uyan, cumartesi günleri çalışmamak gibi, ortalama bir Amerikalı için ötekini temsil eden bir portre. Medyada ve kamusal alanlarda cinsellik sömürüsüne karşı mücadele edilmesi gerektiği gibi görüşleriyle tanınıyor. Clinton'un Lewinsky skandalına ilk tepkiyi koyan Demokrat üyelerden biri olarak biliniyor.

Bu özellikleri gözönüne alındığında, sayıca hiç de küçümsenmeyecek bir orana gelmekte olan Müslüman oyların kendi temsilcilerini de Senato'ya göndermelerinin yolu açılabilir. Demokrat aday Al Gore ile birlikte Lieberman'ın seçilip seçilmemesinden çok farklı kimliklere mensup ABD vatandaşlarıın siyasal sisteme taşınmasının yolunun açılmış olması önemlidir. Her ne kadar Yahudiler sahip oldukları etki ve ağırlıkları nedeniyle herhangi bir WASP dışı vatandaşla aynı konumda olmasalar da farklı kimliklerin siyasal sorumluluk alma yolunun açılabileceği düşünülmelidir. Dış politika açısından rahatsız edici sonuçlar doğurma ihtimali olsa bile, teorik olarak, Müslüman seçmenlerin kendi temsilcilerini ya da ittifak ettikleri isimleri seçme, siyasal sorumluluğu olan yerlere gelebilmelerinin yolu açılabilir.