Dünyanın en ünlü yayın kuruluşlarından birisi olan National Geopraphic Magazine'nin arşivlerinden derlenen İstanbul fotoğrafları, Türkiye İş Bankası tarafından tarihi Darphane binalarında düzenlenen "Bak Bir Varmış Bir Yokmuş / İmparatorluktan Cumhuriyet'e İstanbul" başlıklı sergiyle gün ışığına çıkıyor. Sergide yer alan fotoğraflar Ara Güler, Arif Aşçı, Mete Tunçay ve Murat Belge'den oluşan usta fotoğrafçı ve ünlü tarihçilerden oluşan bir danışma kurulu tarafından incelendi. Fotoğraf altlarında yer alan metinlerin yazarlığını Ümit Kıvanç yaptı. Sergide, National Geographic fotoğrafçılarından Franc Shor, Frederick Simpickh, Felix J. Koch, Solita Solano, James Stanfield, Gervais Courtellemont, Gordon W.Gahan, W. Robert Moore, Winfield Parks, Maynard Owen Williams ve Reza Deghati'nin fotoğrafları yer alıyor.

Günlük hayat kesitleri

"Bak Bir Varmış Bir Yokmuş / İmparatorluk'tan Cumhuriyet'e İstanbul" sergisi, National Geopraphic Magazine'nin arşivinde muhafaza edilen İstanbul fotoğraflarından oluşuyor. 20. yüzyılın sonlarından 1950'lere kadar geçen süreci belgeleyen fotoğraflar, dünya kenti İstanbul'un tarihi boyunca geçirdiği en önemli ve hızlı değişim sürecini gözler önüne seriyor. Savaşlara girmiş, göçler almış, yabancı sermeyenin kıskacında kalmış imparatorluk şehri İstanbul'un, savaştan çıkmış, inkılâplar görmüş, sefillikler içinde ayakta kalmaya çalışan yüzünü görüyoruz bu fotoğraflarda. Türkiye'nin Batılılaşma sürecinde önemli bir ayağını oluşturan en büyük şehri İstanbul hakkında, şimdiye kadar defalarca şiirler yazıldı, şarkılar bestelendi, İstanbul panaromasını yansıtan gravürler çizildi. Farklı dünya görüşlerine mensup aydınlar, Osmanlı'dan cumhuriyete Türkiye'nin geçirdiği Batılılaşma sürecini sürekli tartıştıştılar, bu konu üzerine yüzlerce kitaplar yazıldı. İşte bu sergi vasıtasıyla bu dönemin sosyal yaşamı, kültürel dinamikleri, İstanbul'un gündelik yaşamından kesitler tüm çıplaklığıyla çıkıyor karşımıza.

Neler yok ki...

Bu fotoğraflarda neler yok ki; 1908 yılında kurbanlığını sırtında taşıyan mütevazı bir İstanbullu, şimdi elektronikçiler, tabelâcı, şiltçiler ve hırdavatçıların mesken edindiği Yüksekkaldırım'ın bitip tükenmek bilmeyen yokuşu, 1928 yılında Karaköy'de çekilmiş zengin mal çeşitleriyle ve albenili mallarıyla İstanbullular'ı tüketimin cazibesine kaptıran "bonmarşe"ler, tekneleriyle taşıdıkları ürünlerle İstanbullular'ı aç bırakmayan 1920'lerin şehir ağaları "kabzımallar", sonradan Türk filmlerine esin kaynağı olacak 1957 yılında Amerikan Koleji'nin bahçesinde fiskos yapan küçük hanımefendiler, şimdi insan yoğunluğuyla boğuşan Beyoğlu'ndan 1958 yılında çekilmiş bunaltıcı trafik manzarası... İstanbul'un ve Türkiye'nin geçirdiği 'Batılılaşma ve kentleşme süreci'ni yansıtan bu fotoğraflar sizlerin ilgisini bekliyor.

National Geopraphic

National Geopraphic Society, 1888 yılında coğrafyayı sevdirmek amacıyla avukat Gardiner Greene Hubbard ve 33 kişi tarafından kuruldu. 1898'de Hubbard'ın vefat etmesiyle derginin başına, hepimizin yakından tanıdığı telefonun mucidi Alexander Graham Bell geçti. Derginin 1900'lerin başında yönetimine geçen ve derginin prestijini dünya nezdinde arttıran Gilbert Grosvenor ise İstanbul'la göbek bağı olan bir isim. İstanbul'da Robert Koleji'nde tarih öğretmenliği yapan Edwin A. Grosvenor'un oğlu olan Gilbert, çocukluk yıllarını İstanbul'da geçirdi. A. Graham Bell'in torunu ile evlenerek tüm dünya insanlarının çok şey borçlu olduğu iletişim dahisinin damadı olan Gilbert, 1899'da derginin yönetimini üstlendi. Onun dergiye getirdiği yeniliklerle, derginin saygınlığı ve üye sayısı arttı. 1915'te National Geopraphic'in üye sayısı 424 bine ulaşmıştı. Daha sonra sırasıyla derginin başına 1955'te Melville Bell Grosvenor, Gilbert M. Grosvenor geçti. Halen Gilbert M. Grosvenor, derginin Mütevelli Heyeti Başkanlığı'nı yürütüyor. Bugün National Geopraphic Society'nin üye sayısı 11 milyon civarında.