Kimlerin atasının sözleri?

Aşağıda milletler hakkında nakledilmiş atasözleri bulacaksınız. Onları İngilizce bir "atasözleri sözlüğü"nden aldım. (Rosalind Fergusson, The Penguin Dictionary of Proverbs, 1988) Derleyen şahıs bazılarının hangi millete ait olduğunu belirtmiş; ama bu kaynaktaki çoğu atasözünün kaynağı belirsiz. Bu yüzden bazen kimlerin atasının sözlerini dinlediğimizi bilemiyoruz. Meselâ bir Fars atasözü şöyle diyormuş: "Eğer bir Ermeni'nin icabına bakabilirseniz, şeytanın da icabına bakabilirsiniz." Öte yandan şu atasözü kimden çıkmış belli değil: "Bir Yahudi'ye güvenmektense bir yılana güven, bir Yunanlıya güvenmektense bir Yahudi'ye güven, fakat asla bir Ermeni'ye güvenme." Bu anlatımlar beni hayrete düşürüyor. Çünkü Türk atasözleri arasında kendi milletini kötüleyenleri dışta tutacak olursak sair milletleri kötüleyenlerine ben pek rastlayamadım. Ne var ki başka milletlerin atasözleri diğer milletleri kayırmaya hiç meyyal değil.

"Alnında üçüncü bir gözü olmadıkça bir Macar'a güvenme." "İtalyanlaşmış bir İngiliz şeytanın cismanî halidir." "Bir Rus'u kazıyın, altından bir Tatar çıkacaktır." "Yunanlılar yalnız yılda bir kere doğru söyler." "Bir Yunanlıyla el sıkıştıktan sonra parmaklarınızı sayın." "Ne zaman ki bir yılan buz üstünde ısınır, işte o zaman bir Alman bir Çek'in iyiliğini ister." "Bir Portekizli kadın mavi gözlüyse, o tabiatın bir hatasıdır." "Kötü İspanyollardan iyi Portekizli olur." "İspanyol'un kötü bir uşak olduğu doğrudur, ama efendi olarak İspanyol daha da kötüdür." "Cenova dağlarında ağaç olmayan, denizinde balık olmayan, kadınlarında utanma olmayan, erkeklerinde vicdan olmayan bir yerdir." "Napolililer ağzı gevşek ve eli sıkı kimselerdir." "Roma'da her şey satılıktır." "Fransız'ı dost edin, komşu edinme." "Fransız'ın dostluğu şarabı gibidir, harikuladedir ama devamı yoktur." "Habeş beyaz olunca Fransız İngiliz'i sevecektir." "Fransız âdinin biridir." "Her papazdan bir ağaç yapsalardı Malta harika bir yer olurdu." "Türk atlarının geçtiği yerde ot bitmez." "Türkün zulmü Arab'ın adaletinden iyidir." (Bu sonuncu atasözü Araplarınmış). "Bir Çinli hayatında bir kez hasta olur, o da ölürken." (Bu da Rus atasözü).

Milletler hakkındaki atasözlerinin tamamı değer yargılarıyla yüklü olanlardan ibaret değil. Bir de tasvirî olanlar var: "Bir adaya yerleşirken İspanyol'un ilk kurduğu yapı bir kilise, Fransız'ın bir şato, Hollandalının bir ticarethane, İngiliz'in bir meyhane olurmuş." "Tahsilini İtalya'da yap, kıyafetini Almanya'da tamamla, gönlünü Fransa'da eğlendir, Polonya'da kendine ziyafet çek." "İspanya'da hukukçu olarak, İtalya'da doktor olarak, Fransa'da zampara olarak, Almanya'da zanaatkâr olarak, İngiltere'de tacir olarak, Balkanlar'da hırsız olarak, Türkiye'de asker olarak, Polonya'da maliyeci olarak, Moskova'da yalancı olarak hayatını kazanabilirsin."