Kooperatifler Yasasında değişiklikler öngören Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, buna ilişkin yasa taslağını, kooperatifler başta olmak üzere ilgili kurum ve kuruluşların görüşüne açtı.
1969 yılında yürürlüğe giren 1163 Sayılı Kooperatifler Yasası, 1988 yılında kapsamlı bir değişime uğramıştı. Aradan geçen zaman içinde bazı hükümlerinde değişiklik yapılan yasanın, AB'ye uyum, uluslararası kooperatifçilik ilkeleri, gelişen ekonomik ve teknolojik gerçekler nedeniyle, yeni bir düzenleme yapılmasına ihtiyaç duyduğu belirtildi.
Halen taslak üzerindeki çalışmalarını yürüten Bakanlık, kooperatiflerden gelen görüş ve talepler doğrultusunda hazırlığa son şeklini verecek. Sanayi ve Ticaret Bakanlığının hazırladığı yasa taslağına göre, bir kooperatif en az 7 ortak tarafından imzalanacak ana sözleşmeyle kurulacak. Ana sözleşmedeki imzaların noterce onaylanması şartı getirilen tasarı taslağında, ilgili bakanlıklar, kamu yararı ve ekonomik verimlilik ilkelerini esas alarak, kuruluş için, kooperatif türleri itibariyle 7 kişiden az olmamak üzere en az ortak sayısıyla, ortaklık, nitelik ve şartlarını belirlemeye yetkili olacak. Bu yasa kapsamındaki tarımsal amaçlı kooperatiflerde kuruluş, her durumda ilgili Bakanlığın iznine tabi olacak.
Yönetim kurulu, ortaklığa başvuru tarihinden itibaren talep hakkında 15 gün içinde karar verecek. Verilen karar ilgiliye 15 gün içinde bildirilecek ve ortaklığa kabul edilenlerle ilgili bilgiler aynı süre içinde e-kooperatif veri tabanına kaydedilecek. Yasa kapsamındaki tarımsal amaçlı kooperatiflerin çalışma konularında ticaret ve komisyonculuk yapan gerçek ve tüzel kişiler, bu kooperatiflere ortak olamayacaklar. Ancak, ölen ortağın mirasçılarının 6 ay içerisinde aralarından birini temsilci tayin ederek kooperatife bildirmemeleri halinde ortaklık sona erecek.
Ortaklık devredilebilecek. Yönetim kurulu, ortaklığı devralan kişinin ortaklık niteliklerini taşıması halinde, bu kişiyi ortaklığa kabulden kaçınamayacak. Yönetim kurulu, devir başvurusu hakkında 15 gün içinde karar verecek ve ilgililere 15 gün içinde bildirecek. Ortaklık şartlarını taşıyan devralanı, ortaklığa kabul etmeyen yönetim kurulu üyelerinin her birine 1000 YTL idari para cezası uygulanacak.
Kooperatiften çıkan veya çıkarılan ortakların kendilerinin yahut mirasçılarının kooperatif varlığı üzerinde hakları olup olmadığı ve bu hakların nelerden ibaret bulunduğu ana sözleşmede gösterilecek. Bu haklar, yasal yedek akçeler hariç olmak üzere, ortağın ayrıldığı yıl bilançosuna göre hesaplanacak. Ortağın ödemelerine ilişkin olarak, tahsil edilmiş gecikme zammı bedelleri iade hesaplamalarında dikkate alınmayacak. Ortaklığın sona erdirilmesine ilişkin olarak, gerçekleştirilen giderler, ortaktan ayrıca tahsil edilecek. Ayrıca, yapı kooperatiflerinde çıkan veya çıkarılan ortağın, ortaklık payı bedeliyle diğer ödemeleri toplamından yüzde 3 oranında kesinti yapılacak.
Devir dışı bir nedenle ortaklığı sona erenlerin sermaye ve diğer alacakları, çıkma veya çıkarılmanın kesinleştiği tarihi izleyen hesap yılının ilk 3 ayı içinde ödenecek. Ancak, ortaklığı sona erenlerin yerine yeni ortak alınması halinde eski ortağın sermaye ve diğer alacakları yeni ortağın alındığı tarihten itibaren 30 gün içinde ödenecek. Kooperatifin varlığını tehlikeye düşürecek nitelikteki iade ve ödemeler, yasal faizi ile birlikte ödenmek üzere genel kurulca bir yılı aşmamak üzere geciktirilebilecek. Çıkan veya çıkarılan ortaklar ile mirasçılarının alacak ve hakları, bunları isteyebilecekleri günden başlayarak 5 yıl geçmekle zaman aşımına uğrayacak.
Talep eden ortaklara bilanço ve gelir gider farkı hesaplarının birer suretinin verilmesi zorunlu olacak. Ayrıca, kooperatif genel kurul toplantı tutanaklarının yönetim kurulunca onaylanmış birer nüshasının, masrafının ödenmesi kaydıyla isteyen ortaklara verilmesi şartı da getiriliyor.
Kooperatifin işlem ve hesapları üzerinde veya belirli konularda, özel denetçilerce inceleme yapılabilmesi için, genel kurulca karar verilmesi veya dörtten az olmamak üzere toplantıya katılan ortakların en az onda biri tarafından bu yönde yazılı teklifte bulunulması gerekecek. İncelemenin genel kurul kararıyla yapılması halinde, inceleme konularının kapsamına göre özel denetçi veya denetçiler genel kurulca seçilecek. Bu durumda denetime ilişkin giderler kooperatifçe karşılanacak.
Toplantıya katılan ortakların en az onda birinin isteği üzerine inceleme yapılması halinde, bu ortaklar genel kurul tarihinden itibaren 30 gün içerisinde kooperatif merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret mahkemesinden inceleme yapmak üzere özel denetçi veya denetçilerin atanmasını isteyebilecek.
Kooperatifler yasa tasarısı taslağına göre, kooperatif ortağının parasal yükümlülüklerinin ifasını 30 gün geciktirmesi halinde, yönetim kurulunca, elden yazılı olarak imza karşılığı veya noter aracılığıyla bildirimde bulunulacak. Bu usullerden biriyle tebliğ edilemediği takdirde, kooperatifçe ülke düzeyinde yayın yapan herhangi bir gazetede ilanen tebligat yapılacak ve ortaktan, bildirim tarihinden itibaren 30 gün içinde yükümlülüklerini yerine getirmesi istenecek. Ayrıca karara, varsa kooperatifin internet sitesinde itiraz süresince yer verilecek. Bu süre içinde parasal yükümlülüklerini tümüyle yerine getirmeyen ortak, ortaklıktan çıkartılacak.
Kooperatif genel kurullarında her ortağın bir oy hakkı olacak. Genel kurul toplantılarında oylama usulü, ana sözleşmede bir hüküm yoksa, genel kurul kararıyla belirlenecek. Ancak yönetim kurulu, denetim kurulu, tasfiye kurulu ve üst kuruluş temsilcilerinin seçimleri, gizli oy ve açık tasnif usulüyle yapılacak.
İlgili bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikte belirtilen usul ve esaslara ana sözleşmede yer verilmesi halinde, ortakların genel kurula elektronik ortamda görüntü ve ses aktarılması yoluyla katılması ve oy kullanması mümkün olacak. Ana sözleşmede buna ilişkin hüküm bulunmakla birlikte, bu hükümlerin yönetmelikte belirlenen usul ve esaslara uygun olmaması halinde oylama geçersiz sayılacak.
Bir ortak, noter onaylı temsil belgesiyle, bir kişiye genel kurul toplantılarında kendisini temsil ettirebilecek. Eş ve birinci dereceden akraba olduğunu belgeleyen temsilciler için temsil belgesinde noter onayı aranmayacak.
Bu kanuna göre kurulan tarımsal amaçlı kooperatifler hariç olmak üzere ortak sayısı 500'den fazla olan kooperatiflerde, bir temsilci, genel kurul toplantısında en çok 9 ortağı temsil edebilecek.
Kooperatiflerde, gayrimenkul alımının, tapu devri veya tapuya şerh verdirilecek bir satış vaadi sözleşmesiyle yapılması zorunlu hale getirildi. Ancak, kamu kuruluşlarınca kooperatiflere yapılan gayrimenkul tahsis işlemleri ve yine kamu kuruluşlarıyla yapılan gayrimenkul karşılığı konut ve işyeri inşaatı sözleşmelerinde, tapuya şerh şartı aranmayacak. Gayrimenkul alımının satış vaadi sözleşmesiyle yapılması halinde, bu sözleşmenin gayrimenkulun tapuda kayıtlı malikleriyle yapılması şartı getirildi. Yapı kooperatiflerinde, arazi ve arsa alımıyla, imalat ve inşaat yapımı sözleşmelerinin düzenlenmesi ve bu sözleşmelere göre yapılacak ödemelerin belirlenmesinde, ilgili bakanlıkça tespit edilecek usul ve esaslara uyulması zorunlu olacak. Genel kurulda, yönetim kurulu üyeleri aleyhine dava açılmasına karar verilmesi, yahut dava açılmamasına karar verilip de 4 ortaktan az olmamak üzere kayıtlı ortakların onda biri tarafından dava açılması yönünde oy kullanılması halinde, kooperatif, bu karar veya talep tarihinden itibaren bir ay içinde dava açmaya mecbur olacak.
Kooperatifin borca batık durumda bulunduğu şüphesini uyandıran işaretler varsa, yönetim kurulu, aktiflerin hem işletmenin devamlılığı esasına göre hem de olası satış fiyatları üzerinden bir ara bilançosu çıkartacak. Son yılın bilançosu veya daha sonra yapılan bir tasfiye bilançosu veyahut yukarıda belirtilen ara bilançosu, kooperatif mevcudunun, borçlarını artık karşılayamayacağını belirtiyorsa yönetim kurulu, derhal genel kurulu toplantıya çağırarak durumu ortaklara arz edecek.
Bilançoda tespit edilen açık; ortakların genel kurulca belirlenecek ek ödemeleriyle 3 ay içinde kapanmadığı takdirde, yönetim kurulu bu durumu derhal ilgili mahkemeye bildirecek.
Yeni taslağa göre, denetçiler, genel kurul namına kooperatifin bütün işlem ve hesaplarını inceleyecek. Genel kurul, en çok 3 yıl için, 3'ten fazla olmamak üzere bir veya daha çok denetçi ve bunların yedeklerini seçecek. Denetçilerin ve yedeklerinin kooperatif ortaklarından olması şartı aranmayacak. Denetçi sayısı birden fazla ise kurul olarak adlandırılacak.
Kooperatif ve üst kuruluşları; yıllık hesap, işlem ve mali tablolarını genel kurullarından önce bağımsız denetçi veya bağımsız denetim kuruluşlarına denetlettirecekler. Denetim yapacak bağımsız denetçi veya bağımsız denetim kuruluşu, genel kurulca belirlenecek. İlgili bakanlıklarca gerekli görülen illerde, ortaklar veya ortaklık iddiasında bulunanlar ile kooperatifler, kooperatifler ile üst kuruluşları arasında ortaklık ilişkilerinden doğan uyuşmazlıklara çözüm bulmak amacıyla, uzlaştırma kurulu oluşturulabilecek. Kooperatifler yasasının ilgili maddelerine aykırı hareket eden kooperatif ve üst kuruluşlarının yönetim kurulu üyeleri ve memurları, 3 aydan 2 yıla kadar hapis ve 50 günden 500 güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacaklar.
