Kadın ve Demokrasi Derneği KADEM, literatüre katkı sağlamak ve mevcut bilgi birikimini ortaya çıkarmak adına geçtiğimiz günlerde 8. Toplumsal Cinsiyet Adaleti Kongresi’ni düzenledi. KADEM Kadın Araştırmaları Dergisi öncülüğünde gerçekleşen kongrenin teması, “Kadın ve Mekân”dı. Panelde, “Kadın ve Mekân” teması etrafında kadın kimliği ve bu kimliğin yerleştirildiği, yerelleştirildiği, ait kılındığı veya uzak bırakıldığı alan ve mekânlar masaya yatırıldı.
Bireyler günlük hayat pratikleri sonucunda kendilerine bir dünya inşa ederler. Zamanla inşa ettikleri bu mekanlar onları kalıplaştırır. Başka bir deyişle, insanlar kendi eylemleri sonucunda mekânları inşa ederler ve zamanla mekânlar onların eylemlerini etkilemeye başlar. Batool Altawel ve Melek Zeynep Bulut, kendi eylemleri ile kendi mekânlarını inşa eden iki genç kadın olarak hemcinslerine ilham oluyor. Altawel, Suriyeli göçmen bir kadın olarak yeni tanıştığı bir coğrafyada kendisine sosyal mekân inşa etmenin; Bulut ise bir mimar olarak anlamı olan mekânlar oluşturmanın mücadelesini veriyor.
GÖÇMEN KADINLAR KENDİ MEKÂNLARINI YARATMALI
Göçmenlerin toplumda veya literatürde yalnızca büyük bir topluluk olarak görüldüğünü söyleyen Altawel, “Bir göçmen olarak senin yüzün, senin karakteristik özelliklerin ve seni diğerler insanlardan ayıran her şey bulanıklaşmaya başlar. UNICEF raporlarındaki bir numaraya dönüşür ve bir birey olarak koca göçmen terminolojisinin içinde kaybolup gidersin” diyor.
Genel kanıya göre “Suriyeli göçmen kadın” teriminin genellikle pasif, muhtaç ve ezilen kadınlardan müteşekkil belirli bir sosyal kategoriyi temsil eden kültürel bir anlam ifade eder. Ancak Altawel, bu kültürel terimin göçmen kadınların çeşitliliğini göz ardı edildiğini söylüyor.
GÖÇ YOLUNDA MADDİ KAYIPLAR
Altawel, ailesinin yalnızca vatanlarından ayrılmadan bir gün önce çekilen eski bir aile fotoğrafı, yıkılan evlerinin anahtarları ve halihazırda Suriye’de yıkılı olan bazı mülklere sahip olduklarını kanıtlayan geçersiz belgeler gibi bazı eşyaları sakladığını görmüş. Altawel, “Bu değersiz gibi gözüken şeyler ailem için bir değer taşıyor ve bu yüzden o kadar hareket ve bir sürü şey kaybetmenin arasında, bunları sakladıklarına emin olmuşlar” diyor ve ekliyor: “Bu nesneler göçmenler için büyük önem taşır çünkü onlar sosyal alanlarını ve mekanlarını inşa etmek, kimliklerini devam ettirebilmek ve kolektif kimlik algısını yıkmak için onları kullanırlar.”
Sanatçıya öncelikle kimlik dayatması var
15 yıla yakın bir süredir mimarlık ve kültür endüstrisi içerisinde çalışan Melek Zeynep Bulut, “Benim için mekan tasarlamak, mimariyi kurgulamak ya da bir sanat anlayışını kurgulamak hiçbir zaman ‘sadece yapmak’ ile ilgili olmadı. Her zaman bu eylemlerin anlamlarıyla ilgilendim” diyor.
Sanat ya da tasarım üretmenin bir teknik ya da görsel izlenim üretmekten çok daha fazlası olduğunu düşünen Bulut, sanat üretiminin sosyoloji ve varoluşsal temellerle ilintili olduğunu söylüyor. Türkiye’de kültür-sanat alanında çalışmalar yürütmenin biraz meşakkatli olduğunu, çünkü kültür-sanat endüstrisiin daha çok belirli kimliklerle ilgilendiğini söyleyen Bulut, sanat yapmak için belirli kimliklere sahip olmak ya da belirli kimlikleri yansıtmanın gerekebildiğini ifade ediyor:
Mana aleminden madde alemine geçiş
“Biz mana aleminden, madde alemine geçerken temasımız mekânla başlar. İlk mekân anne rahmidir” diyen Bulut, çok uzun yıllardır bu konunun derinliğini hissedip, üretmeye çalıştığını söylüyor.