Let’s face the music!

Osmanlı'nın son dönemlerinde karşı karşıya kaldığımız köklü sorunlar ve açmazlar, bizi, ben-idrakimizi, kültürel dinamiklerimizi ve anlam haritalarımızı olumsuzlamaksızın, kendi dinamiklerimizden ve deneyimlerimizden yola çıkarak yenileşme, anlam haritalarımızı yeni şekillerde yeniden icat etme çabası içine itmedi. Aksine, anormal sonuçlarını veya tezahürlerini hâlâ yaşamakta olduğumuz "anlamsız" ve zoraki bir kültür ve medeniyet değiştirme projesi geliştirmeye sürükledi.

Oysa böylesi bir çaba, tarihin, kültürel ve toplumsal değişimin temel ilkelerine taban tabana tersti/r. Dünya tarihinin hiçbir döneminde, hiçbir toplumda böylesi bir şeye rastlanmamıştır.

İşte bu nedenledir ki, Türkiye'deki kültür ve medeniyet değiştirme projesi hem tutmamıştır; hem de topluma, toplumun kimliğini, ben-idrakini, kollektif hafızasını, zihin kalıplarını oluşturan kültürel dinamiklerimize rağmen hayata geçirilmeye çalışılan bu proje, kaçınılmaz olarak elitlerle toplumu karşı karşıya getirmiş, elitlerle toplumun önceliklerini farklılaştırmış; son kertede gerçeklerle, gerçek sorunlarla yüzleşmek yerine yapay sorunlar ihdas edilerek, dolayısıyla gerçek sorunlardan kaçılarak ülkenin vaziyeti idare edilme yoluna gidilmiştir.

Elitlerimiz gerçeklerden, ülkenin gerçek sorunlarından kaçıyorlar. Ya sürgit yapay sorunlar ihdas ediyorlar. Ya da gerçek sorunları örtmeye çalıştıkları için bu köklü sorunlarla yüzleşmeye bir türlü cesaret edemiyorlar.

O yüzden "let's face the music" diyorum. Yani, gerçek sorunlarımızla, kendimizle yüzleşmek, temel sorunsalımızdan kaçınmamak zorundayız. Aksi takdirde, her geçen gün daha büyük ve köklü sorunlarla karşı karşıya gelmemiz kaçınılmazdır. (Not: Şiddetle ihtiyaç hissetmediğim sürece yazılarımda Frenkçe başlık kullanmaktan kaçınırım. Meramımı şu an en iyi ifade ettiğini düşündüğüm için, bir Frenkçe cümleyi yazının başlığına çıkarma ihtiyacı hissettim.)

Bir toplumun kimliğinin oluşumunda iki temel eksen belirleyici rol oynuyor: Dikey eksen ve yatay eksen.

Dikey eksen, bir toplumun kültürel kodlarını, anlam haritalarını, duyarlıklarını, zihin kalıplarını oluşturan ve aynı kültürel havzaya ve medeniyet dairesine ait olmasını mümkün kılan medeniyet eksenidir. Örneğin Fransızlar, İngilizler veya Amerikalılar farklı ulusal özelliklere sahiptir ama aynı medeniyete ait oldukları için kültürel kodları, anlam haritaları temelde ortaktır.

Yatay eksen ise, bir toplumun "ulusal"/fiziki sınırları içinde icat ettiği veya geliştirdiği pratiklerdir; belli koşulların ürünü olan somut kurumlar ve aygıtlardır.

Genel olarak söylemek gerekirse, dikey eksen bir toplumun kimliğinin görünmeyen, örtük, derunî boyutlarını üretir. Yatay eksense, o toplumun doğal/somut koşullarının ürünü olan daha görünür, daha spesifik pratiklerini üretir.

Yatay eksenle dikey eksen sürekli etkileşim halindedir. Etle kemik gibi, ruhla beden gibidir. Dikey eksen bir toplumun ruhunu, yatay eksense iskeletini oluşturur. Yatay eksenin işleyebilmesi, işlevsel olabilmesi için dikey eksene ihtiyacı vardır. Bu nedenledir ki, bu eksenlerden biri eksik olan toplumların bir tahtası eksiktir.

İşte Türkiye, dikey ekseni/medeniyet bilinci olmadığı için bir tahtası eksik, "ruhsuz bir ülke"dir.

Bir tahtamız eksik olduğu ("ruhsuz" olduğumuz) için, kendimiz olarak varolamıyoruz; sadece iskeletimizle varolabileceğimizi düşünüyor ve kaçınılmaz olarak hep "başkası" olmaya özen gösteriyoruz. Ve yine bu yüzden bir türlü hayal göremiyoruz; kurduğumuz hayaller sürgit hayaletlere dönüşüyor. Yine bu yüzden kendi gerçekliklerimizle, gerçek sorunlarımızla yüzleşebilme cesareti gösteremiyoruz. Temel sorunsalımızı sürgit örtmeye, yoksaymaya çabalayıp duruyoruz.

Peki, temel sorunsalımız ne bizim? Temel sorunsalımız, kültür ve medeniyet değiştirme retoriğinin zorunlu sonucu olarak, ülkemizdeki siyasi, ekonomik ve kültürel iktidar aygıtlarını Müslümanlığa göre değil, Müslümanlığa karşı, Müslümanlığın dışındaki "şeyler"le tanımlama ve belirleme çabası.

Oysa bu toplum Müslüman. Elitlerin tüm çabalarına ve engellemelerine rağmen bu toplumun kollektif hafızasını, anlam haritalarını, zihin ve davranış kalıplarını, kısacası kimliğini oluşturan en temel "aktör" Müslümanlık.

Gerçek böyle olunca, ister istemez, Türkiye'deki laik iktidar aygıtlarının meşruiyetlerini toplumsal ve kültürel dinamiklerden almadıkları gerçeği ile karşılaşıyoruz. Bu gerçeği yok sayarak geliştirilecek her tür politika, atılacak her adım, kaçınılmaz olarak toplumun ruhunda derin fırtınalar estiriyor.

Son olarak Kur'an eğitiminin tarihimizde ilk kez belli yaşın altındaki çocuklara yasaklanması bunun en somut ve ürkütücü örneğidir. Aynı yaş grubundaki çocuklara başka her şeyin eğitiminin verilmesi serbestken, Kur'an eğitiminin yasaklanıyor olması, toplumun asla anlayamayacağı ve affetmeyeceği, tarihimize kara bir leke olarak geçecek son derece tehlikeli bir gelişmedir.

Elitlerimiz, toplumumuzun kimliğini oluşturan temel aktör olan Müslümanlığın temel dinamiklerini, anlam haritalarını siyasi, ekonomik ve kültürel hayatımızda en asgari düzeyde etkin ve etkili olmasını sağlamaya çalışıyorlar. Bu elbette ki, bu toplumu, bir tahtası eksik bir toplum haline getirecek, ruhsuzlaştıracaktır.

Türkiye'yi yöneten elitler, Türkiye'nin temel sorunsalını gözardı etmeyi sürdürdükleri sürece, yani, Müslüman bir toplumda iktidar aygıtlarını, toplumda karşılığı olmayan "şeyler"le tanımlamaya ve belirlemeye devam ettikleri sürece, ülkemizin sorunları her geçen gün daha bir içinden çıkılmaz hale gelecektir. Türkiye'nin elitleri, "kendi"lerini, ben-idraklerini, yaşadığımız engin tecrübeyi yoksayarak, yani hafızamızı sıfırlayarak, ilkel bir Afrika kabilesi gibi her şeye sıfırdan başlayarak bu ülkeyi yönetmeyi sürdürdükleri sürece Türkiye başka güçler tarafından kuşatılmaya devam edecektir.

Dinsiz, kendi kültürel dinamikleri ve hafızası sıfırlanan bir ülkenin bırakınız yeniden tarihe damgasını vuracak büyük işler yapmasını, ayakta kalmasını sağlayabilmesi bile hayaldir. Unutmayalım: Bastırılan, "fena halde" geri dönecektir. Ve geri dönüyor da.

Türkiye kendi gerçekleriyle yüzleşmekten kaçındığı, temel sorunsalını gözardı etmeyi sürdürdüğü sürece, hiçbir zaman hayaller göremeyecek; hayallerin tümünün hayaletlere dönüşmesini önleyemeyecektir. O yüzden daha fazla vakit ve "kan" kaybetmeden, "let''s face the music" diyorum.

*