Zenginlerin, fakirlerin, cömertlerin, cimrilerin, kibirlilerin, alçak gönüllülerin, cahillerin, bilgi sahibi olanların, zalimlerin ve merhamet sahibi olanların tavır ve davranışları hiç değişmez, her dönemde aynıdır.Türk edebiyatının ilk döneminden günümüze ulaşabilmiş az sayıda eserden biri olanAtebetü’l Hakayık(Gerçeklerin kapısı/ eşiği) yazarıEdip Ahmet’in12.yüzyılda Orta Asya’da yaşayan Türklerin kültür ve sosyal yapısını anlattığı şiirleri okurken anlıyorsunuz ki;Değişen sadece zamandır, eşyalardırbir
Zenginlerin, fakirlerin, cömertlerin, cimrilerin, kibirlilerin, alçak gönüllülerin, cahillerin, bilgi sahibi olanların, zalimlerin ve merhamet sahibi olanların tavır ve davranışları hiç değişmez, her dönemde aynıdır.
Türk edebiyatının ilk döneminden günümüze ulaşabilmiş az sayıda eserden biri olan
Atebetü’l Hakayık
(Gerçeklerin kapısı/ eşiği) yazarı
Edip Ahmet’in
12.yüzyılda Orta Asya’da yaşayan Türklerin kültür ve sosyal yapısını anlattığı şiirleri okurken anlıyorsunuz ki;
Değişen sadece zamandır, eşyalardır
bir de isimleri ve cisimleri değişen
insanlardır
.
Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları arasında bulunan eserde
doğruluk dürüstlük, ahlak, cömertlik, cimrilik, kibir, akıl, bilginin önemi, cehaletin zararları
gibi evrensel konular işlenmiş.
Şair kendi döneminin yöneticilerine o dönemin insani sorunlarını ve çözüm yollarını şiir diliyle anlatmış.
Ancak aradan geçen bunca yıla rağmen (
900 sene
) okuduğumuzda gördüğünüz gerçek şu; Hangi zamanda yaşarsa yaşasın, hangi
dine, dile kültüre
sahip olursa olsun
insanoğlu
bazı konularda hep aynı davranışı gösteriyor.
Bakın, cehaleti nasıl anlatıyor;
Bilgisiz odun ne yapsın bilgiyi
Ona öğüt ve nasihat yararsızdır.
Türlü kirler yıkanmakla arınır
Cahillik yıkamakla arınmayan bir kirdir.
Dilinize sahip çıkın diyor;
Dinle ve inan bu söze; Her sabah bu ten
Kalkıp eğilerek bu dile yalvarır
Dilini gözet, gel az tut sözünü
Gözetilirse bu dil, gözetir özünü
Sır saklamanın önemini de şöyle anlatır;
Arkadaşım deyip, inanıp sırrını açma sakın
Ne kadar güvenilir arkadaş olsa da yakın
Sırrın sende sabredip durmazsa eğer
Arkadaşında sabreder mi, bunu iyi düşün
Misafirliğimizi de şöyle hatırlatır;
Dünya bir tarladır dedi Resul
Tarlada çalış ve iyilik ek
Bugün var, yarın yok bu dünya malı
Rahat bir gelirse, acı gelir onar onar.
Cömertlik ve cimriliği de şu sözlerle anlatır;
Ey mal sahibi, cömert ve iyi insan
Tanrı verdiyse sana, sen de ver
Cimri malının bekçisidir
Ölür, kalır malı, sonunda yer düşmanı
Dünya malını kazananların tümü
Yiyemeden gitti, gör hallerini
Kendini bir şey zannedenleri de
şöyle uyarıyor;
Malım var diye büyüklenip, Ululuğa el uzatıyorsan
Malın yararı neymiş, sen çıplak gidersin
Burada kalır sandığın sepetin
Büyüklenme sakın büyük olan bir Tanrı
Büyüklük benimdir, siz üzerinize almayın dedi.
Hırs sahiplerine de şöyle seslenir;
Uzun düşünme, düşünmekten çok olsun amelin
Darsa da bolsa da yazıldı rızkın
Bu zenginlik yoksulluk Tanrı kısmeti
Haris, dünya malını toplar ama doymaz
Sahibi yaşlanır ama harislik kocamaz
İnsanı ne güzel tarif ediyor;
İnsanların bütün tavırlarını, yaptıklarını incele
Kimde kerem (
cömert ve merhamet
) bolsa ona insan de
Topluma faydalı bir insan olmanın
sırlarını da şöyle verir;
Yenilecek aşını insanlara yedir
Giyilecek kıyafeti çıplağa giydir
Zor, zahmet yükleme başkalarına
Başkasından gelen zahmete dayan
Eğer birinden sana bir iyilik gelirse
Onu bol bol öv ve iyiliğini dile
Kusurlu kişinin kusurunu gider
Alevlenirse tutuşup gazap, kin ateşi
Yumuşaklık suyunu dök, o ateşi söndür
Yıkılana destek ol, eksileni tamamla
Bin kişi dostun olsa bile çok görme
Bir kişi düşmansa onu az sanma
Bir ayıptan ötürü baş kesen
Bulamaz dünyada yaşayan insan
Ahlaki değerlerin bozulmasından dolayı üzüntüsünü şöyle dile getirir;
Mecaz oldu dostluk, hakikat hani
Vefa gölünün suyu çekildi, kaynağı kurudu
Sen bozuksun onun için dünya bozuldu
İbadet riya oldu, kulluk mecaz
Harap oldu mescit, halk binamaz (
namazsız
)
Âlim ameli, zahit zühdü bıraktı
Kim şarapçıysa yeğlenen (
Üstün görülen
) o
Kim yolsuzsa onun en geniş yol
Utanma kayboldu, bulunmaz kokusu bile
Helal yiyen hani, görülmez böyle biri
Helalin kendisi nerede bugün, hani
Fakirler sevilmez diyor şair;
Halk malı olanlara dönüp yüzünü
Hepsi kul kıldı azat özünü
Kim ki malsız olanı görür
Yüz çevirip geçer, yumup gözünü
Ve bozulanın zaman değil, insan olduğunu şöyle söyler;
Hani iyi insanın kendi duracağı yer
Yerersin zamanını insanları bırakıp
Zamanını yerme kişisini yer
Ey mal düşkünü adam diyerek de şöyle uyarır;
Malın haramsa sonunda azap var
Eğer helalse sonunda hesap var.
#Dünya
#Şiir
#Zengin
#Fakir
