Amerikalılar yani elin gavuru bizim “Kokuyor” diye etini, peynirini beğenmediğimiz, yününden yapılan yorganlarını attığımız koyunların yününden ilaç enkapsülasyon ajanı yapmışlar, gıdaları zenginleştirmişler, ilaç geliştirmişler, kompozit materyal yapmışlar, prebiyotik geliştirmişler, antioksidan olarak kullanmışlar, gıdaların bozulmasını engelleyici ajan olarak değerlendirmişler. Kurbanda bile derisini kullanamayıp toprağa gömdüğümüz koyunun sadece yününden geleceği olan dev bir ekonomik alan üretmişler.
Amerikalılar yani elin gavuru bizim “Kokuyor” diye etini, peynirini beğenmediğimiz, yününden yapılan yorganlarını attığımız koyunların yününden ilaç enkapsülasyon ajanı yapmışlar, gıdaları zenginleştirmişler, ilaç geliştirmişler,
kompozit
materyal yapmışlar,
prebiyotik
geliştirmişler, antioksidan olarak kullanmışlar,
gıdaların bozulmasını engelleyici
ajan olarak değerlendirmişler.
Kurbanda
bile derisini kullanamayıp toprağa gömdüğümüz koyunun sadece yününden geleceği olan dev bir ekonomik alan üretmişler.
Yün gibi çevreyi kirletmeyen
, doğal çözülebilen bütün ürünler gelecekte ekonominin en önemli kazanç alanı olacak.
**
Koyun yününden neler yapılabildiğini anlatan yukarıdaki bilgilerin yer aldığı makaleyi değerlendiren
biyolog Can Kayacılar
şöyle ekleme yapmış; “Koyun yünündeki keratin peptitleri, özellikle sistince zengin. Sistin aminoasidi gerçekten yaşamımızın birçok alanında çok etkin özelliklere sahip.
Özellikle içerdiği
sülfür
, birçok farklı bileşikle de etkileşime girebilecek potansiyelde.
Keratin
peptitlerinin
kozmetik
alanında kullanılması bir başka olgu mesela.
Farklı
nanoteknolojik
modifikasyonlarla, keratin peptitleri çok etkili farklı yapılara çevrilebilir.
Kısacası sadece koyun yünü alanında bile yapılacak daha çoook fazla şey var.”
**
Koyun yününün alternatif kullanım alanları konusunda araştırma yapan iki akademisyen
Hacer Tüfekçi
ile
Mustafa Olfaz
’ın konu hakkındaki makalesi yünün gelecekte çok önemli bir stratejik hammadde olacağını gösteriyor.
Makaleden dikkatimizi çeken bazı bilgileri paylaşmak istiyorum;
“Yapağı, koyunlardan elde edilen ürünler içinde
et ve sütten sonra
en önemli değere sahip.
Sanayileşme ile birlikte ülkemizde yılda üretilen 46 bin 586 ton yapağının yüzde 70’i hiçbir şekilde değerlendirilemeyen atık bir materyal haline gelmiştir.
**
Koyundan kırkılmış kirli yüne “
yapağı
” adı verilmektedir.
Yünü oluşturan protein maddesine keratin denilir.
Yıkanmış kuru yün; yüzde 50
karbon
, yüzde 22-25
oksijen
, yüzde 16-17
azot
, yüzde 7
hidrojen
, yüzde 3-4
kükürt’ten
oluşur ve bu elementlerin oranları koyunun cinsine, beslenme ve iklim koşullarına göre değişir.
**
Yapağıyı yani
koyun yününü
değerli kılan özellikler şu şekilde sıralanıyor;
* Soğuktan korur. Kendi ağırlığının yüzde 30’una kadar su emebilme kabiliyetine sahiptir.
*
Yalıtkandır
. Yapağı kılı hücre aralarında yüzde 60 kadar hava bulundurur. Böylece vücudu sıcaktan korur.
* Bir yapağı kılı, aynı büyüklükte diğer bir lif maddesinden daha
hafiftir
.
*
Elastiktir
. Kopmadan, tahribata uğramadan şekil alma kabiliyetine sahiptir.
* Yapağı
sıkılma ve buruşturulmadan
etkilenmez
.
Serbest bırakılınca tekrar eski haline döner.
* Yapağının renk maddelerini emme özelliği çok yüksektir.
*
Sağlamdır
. Yapağı kılı aynı ölçüde bir madeni kılla eşit dirence sahiptir.
* Tekstilde yanmaya en dayanıklı olan lif yündür.
Tutuşması zordur.
* Antimikrobiyal özelliği sayesinde; denizciler, dağcılar ve atletler uzun bir süre
kötü bir koku oluşmadan
kullanabilirler.
* Yün ıslaklık hissi vermeden ağırlığının yüzde 30’u kadar nem tutabilir ve bakteri ve mantarlara daha az uygun bir mikroklima ortamı oluşturur.
* Yün hidrokarbonlara karşı yüksek afiniteye sahiptir. Bu sayede yağ ile
kirlenmiş suların arıtılması
için fitrelerde ve yağ tabakasının kontrolü için yüzen engellerde kullanılır.
**
Yenilenebilir
kaynaklar olmaları, doğada
yüzde 100 ayrışabilmeleri
ve karbon emisyonlarının azaltılmasındaki olumlu etkileri,
ileri teknolojiye
ve endüstriye yüksek düzeyde uyum göstermeleri, dünyada artış eğilimi gösteren
çevreci
ve
doğal giysilerin
üretimini karşılamaya uygun olmaları koyun yününü gelecekte stratejik hammadde yapacaktır.
**
Kedi köpek besleme modasına
kendini kaptıranlara ve illa bir hayvan bakacağım diye ısrar edenlere tavsiyemdir;
Şimdiden bir kuzu edinip evde beslemeye başlayın.
Hem daha sevimli hem daha çevreci hem de ısırmaz.
Hem ekonomik hem bütçeye katkı sağlar.
Sanal kripto para bitcoin’den bile daha kârlıdır.
Yününü
evde dekoratif yastıklar yaparak değerlendirirsin.
Katı atığı
evinde çiçeklerin varsa doğal gübre yerine geçer.
Sıvı atık sorununu da hazır yetişkin bezi bağlayarak çözersin.
Yem
alman gerekmez, tabaklarınızda kalanlar yeter.
Sen ne yersen o da onu yer.
Yüksünmez.
“Etinden faydalan”
demiyorum birlikte büyüyeceğiniz için kıyamazsın.
Ben de kıyamam.
Dişiyse sütünden de faydalanırsın.
Koç ise eğitirsin güvenlik bekçiliği yapar.
Ciddiyim.
#Sağlık
#geri dönüşüm
#Hayvancılık
#Aktüel
#Yaşar Süngü
