Soytarılık zor zanaat

Maskaralık, diğer bir deyişle soytarılık sözle veya davranışla insanları güldürme işidir. Bu işi yapana da soytarı veya maskara denir.

Küçümseyerek bakılsa bile maskaralık marifet gerektirir. Yerinde ve ustalıkla yapıldığında hedefini bulur.

Yersiz maskaralık da, kendisinden maskaralık beklenmeyen birinden sadır olan maskaralık da itici gelir. Ben maskaralıkla ilk kez çocukluğumda karşılaştım. Kentimize o yaz ip cambazları gelmişti. Ekipleri dört kişiydi. Biri asıl cambaz, biri asıl cambaza yardımcılık yapan bir genç kız, biri bir çocuk ve sonuncusu da biz çocukları eğlendirmeyi iş edinmiş olan o palyaçoydu. İşte bu palyaço çeşitli maskaralıklar yaparak biz çocukları gülmekten kırıp geçiriyordu. Böyle bir seansında, bir ara, durdu, yüzünü ciddileştirdi ve hepimizin susmasını sabırla bekledikten sonra: “Çocuklar!” diye seslendi. Biz onun bizlere ciddi bir mesaj ileteceğini beklerken, o: “Tararirarom!” deyiverdi. Ciddi bir şeyler işiteceği beklentisi boşa çıkmış olan çocuklar, bu manasız ünlemle, bir anda, müthiş keyifli bir kahkaha tufanına boğuldu.

Maskaralık zor iş... Onu yerinde, zamanında, beklentilere cevap verecek biçimde kullanabilmek gerekiyor... Shakespeare’in piyeslerinde rol alan maskaralar (veya soytarılar), orada, önemli işler kotarırlar. Zaman zaman bir sahneden ötekine geçişi hazırladıkları gibi, sahibinin dile getiremediği veya dile getirmekte zorlandığı meseleleri dile getirmede ona yardımcı olurlar. Böylece, seyirci, hem o âna kadar olup bitenleri sindirme fırsatı bulmuş, hem de soytarının hikmetli sözleriyle olayı yorumlama imkânına kavuşmuş olur. Maskaralık böyle icra edilince makbul bir iş görür.

Yerinde kullanılmayan veya kendisinden maskaralık yapması beklenmeyen biri tarafından ifa edilmiş olan maskaralık, eğlendirici olmaktan çıkar, sinir bozucu olur. Ciddi ve resmî bir iş üstlenmiş olan biri, emekliye de ayrılmış olsa, maskaralık yapmaya kalkıştı mı bunda eğlendirici bir yan bulmak güçleşir. Ancak Türkçedeki eğlenme veya eğleşme, vakit geçirme anlamında kullanılırsa, buradaki maskaralık eğleşmeyle müteradif tutulabilir. Bu maskaralığın gene de eğlendirici olduğunu söylemek zordur.

Maskaralığı abeslik veya safsata sanan biri eğlendirici olamaz. Eğleştirici bile olamaz. Ancak gülünç olur. Gülmeyi sağlamakla gülünç olmaksa farklı şeylerdir.