İktisatta üretimin dört faktörün bir araya gelmesiyle gerçekleştiği söylenir: emek, sermaye, rant, teşebbüs…Bu dört faktör bir araya gelmekle birlikte üretim hâsıl edilmiyorsa, orada “avara kasnak” var demektir… Bütün faktörler devrededir fakat hâsıla yoktur…Veya bir sahte (cali, uyduruk, düzmece) hâsıla söz konusudur…Kumar, bu durumun tipik örneğidir. Orada bütün faktörler, teşebbüs, sermaye, emek, rant devrededir; fakat ortada ürün yoktur. Para bir cepten öteki cebe aktarılmıştır, o kadar… Sadece
İktisatta üretimin dört faktörün bir araya gelmesiyle gerçekleştiği söylenir: emek, sermaye, rant, teşebbüs…
Bu dört faktör bir araya gelmekle birlikte üretim hâsıl edilmiyorsa, orada “avara kasnak” var demektir… Bütün faktörler devrededir fakat hâsıla yoktur…
Veya bir sahte (cali, uyduruk, düzmece) hâsıla söz konusudur…
Kumar, bu durumun tipik örneğidir. Orada bütün faktörler, teşebbüs, sermaye, emek, rant devrededir; fakat ortada ürün yoktur. Para bir cepten öteki cebe aktarılmıştır, o kadar… Sadece kumar masasının sahibi (girişimci) bir gelir elde etmiştir fakat bu gelir herhangi bir üretimin karşılığı değildir… İki kişinin oynadığı bir kumar masası tahayyül edelim. Taraflar 100’er lira ile oyuna başlıyor. Her oyun setinde masa sahibine 5 TL bırakıyorlar. Tarafların masaya koyduğu para her defasında birinden ötekine intikal ediyor. Oyun bittiğinde iki tarafın elinde hiç para kalmaz, bütün paralar masa sahibine aktarılmış olur. Ancak bunca çabadan sonra elde edilen ürün (hâsıla) nedir? Hiç…
Kumar, temelde bu yüzden hoş görülmez ve yasaklanması cihetine gidilir…
Kumar ile havai fişek arasında nasıl bir bağlantı kurduğum akla gelebilir.
Bağlantıyı şurada kuruyorum: havai fişekte de bütün üretim faktörleri devrededir. Ortaya elle tutulur bir ürün de çıkıyor: havai fişek…
Fakat adı üstünde, “havai” fişek…
TDK Sözlüğü havai kelimesi için çeşitli karşılıklar yanında şunları vurguluyor: Ciddi olmayan, uçarı, hoppa, yeleme; değersiz, boş…
Denebilir ki onun üretimi için hatırı sayılır büyüklükte fabrika kuruluyor, o fabrikaya çeşitli yerlerden, çeşitli nitelikte hammadde sağlanıyor, işçiler çalışıyor, sermaye tahsis ediliyor ve ürün böyle elde ediliyor. Evet, ben de tam bunu söylüyorum. Ancak elde edilen ürün sonuçta ne işi yarıyor? Havada birkaç saniye süren bir kıvılcım cümbüşü… Sonrası? Sonrası yok!
Gene denebilir ki her türlü tüketim ürünü de sonuçta eriyip gitmiyor mu?
Doğrudur. Ama ne kadar dayanıksız olursa olsun, kullanıldığında veya daha isabetli bir deyimle tasarruf edildiğinde bir işe yarıyor. Ayakkabı giyilerek eskitiliyor, ekmek yenerek tüketiliyor, hepsi gözle görülen, elle tutulan bir iş görüyor. Havai fişek ise birkaç saniye süren bir kıvılcım cümbüşünden başka bir hâsıla bırakmıyor…
İktisadî bakış açısından kumar faaliyetiyle aynı kapıya çıkıyor. Manevi değerlendirmesi farklı sayılsa da… Biz zaten konunun iktisadi veçhesini değerlendirmeye çalışıyoruz…
Havai fişek fabrikası girişimcisi, oraya hammadde temin eden kaynaklar, orada çalışan (üretimin her safhasında katkı sağlayan çeşitli nitelikteki) işçiler belki bizim bu değerlendirmemizden hoşlanmayabilir. Ben, katkı sağlayan her faktörün değerini ayrı ayrı kabul edilebilir buluyorum. Orası başka…
Fakat bunca çaba ve harcama karşılığında elde edilen ürün ne? Ne işe yarıyor?
Hepsi o birkaç saniyelik ışık cümbüşünden başka ne?
#Kumar
#Havai Fişek
#İktisat
