Ceviz oyunu

Güz mevsimi, üzümlerin, incirlerin, cevizlerin hasadının yapıldığı dönemdir.

Cevizler olgunlaştığında, her eve en az birkaç küfe ile taze ceviz gelir. Yeşil kabukları çıkarılır, eller kınalanmış gibi olur. Kimsenin aklına eldiven kullanmak gelmez. Zaten eldiven pahalı ve nadir bulunan bir şeydir.

Cevizlerin yeşil kabuklarını çıkarma işlemine bizim memlekette ‘gabucaklama’ veya ‘gabıcaklama’ denilir. “Kabuklarını çıkarma işi” diyeceklermiş, aceleye gelmiş de çabucak söyleyivermişler gibi.

Evden çıkarken ceplerine bir iki avuç ceviz dolduran çocuklar, sokakta arkadaşlarıyla ceviz oynamaya başlar.

İki türlü ceviz oyunu vardır.

Biri gezerek oynanan “Kafa-karış”, diğeri sabit bir yerde oynanan.

Kafa karışta, her çocuğun seçip ayırdığı en sağlam ceviz, ‘kafalık’ olarak isimlendirilir.

Rakibin uzaktaki cevizine nişan alarak atılan kafalık, eğer rakip oyuncunun kafalığını vurursa veya bir karış mesafesinde yaklaşırsa, ondan bir ceviz kazanır.

Uzak düşerse, atış sırası rakip oyuncuya geçer.

Sabit bir yerde oynanan ceviz oyununda, toprak zemine çivi veya taşla bir daire çizilir.

Beş metre kadar öteye de düz bir çizgi. O çizgiye ‘kale’ denir, daireye ‘mors’.

Mors içine birer veya ikişer ceviz koyan oyuncular (en az iki veya üç dört kişi olabilir), kafalıklarıyla kaleye atış yaparlar. Kale çizgisine en yakın atan, ilk oynama hakkı kazanır.

Mesafe yakınlığına göre sıralama yapılır.

*

Sonra kaleye ayak ucuyla basarak, morstaki cevizlere atış yaparlar. Morsta bulunan cevizleri vurup, dairenin dışına çıkaran çocuk, çıkardığı cevizin sahibi olur ve bir atış hakkı daha kazanır. Son oyuncu da kaleden atış yaptıktan sonra, diğer atışlar, kafalıkların bulunduğu yerden yapılır.

İki türlü atış yapmak mümkündür. Ya morstaki cevizlere, ya rakiplerin kafalıklarına. Kafalığı rakip oyuncu tarafından vurulan çocuk, oyundan çıkmış olur. Az sonra yeni başlayacak oyuna kadar kenarda bekler.

Atış sırasında mors içindeki cevizlerden bir veya daha fazlasını mors çizgisi dışına çıkaran fakat kendi kafalığı morsun içinde kalan oyuncu da saf dışı kalır.

Kafalığını alarak, kenara çekilir. O atışta çıkmış olanlar cevizler tekrar morsa koyulur.

Kafalık cevizlerin, her çocuk için büyük değeri vardır. Onu morsa koymak mümkün değildir. Ta ki daha iyi bir ceviz bulana kadar.

Oyun bittiğinde, bazı çocuklar ellerindeki cevizleri kaybetmiş olsa da, hep beraber cevizleri kırıp yerler. Üten, ütülen hepsi bir arada.

Aynı oyun kurallarıyla cilliler (misketler) ve gazoz kapakları ile de oynanır.

İki farkı vardır cilli ile oynanan oyunun.

Mors daire değil, üçgen şeklinde çizilir. Ve oyun sonunda cilliler ve gazoz kapakları yenilmez.

Gazoz kapağı oyununda da mors yuvarlaktır.

Atış yapılmak için kullanılan ise, yassı bir taş, bir kiremit parçası veya eski ayakkabılardan koparılmış topuk yahut tabandan özenle kesilip kenarları düzeltilmiş kösele parçasıdır.

Ona da ‘sade’ adı verilir. Sadesi sağlam olan, iyi atış yapan, gazoz kapaklarını toplar.

Kafa karış tarzı, cilli ve gazoz kapakları ile de oynanır.

Atışlar sade ile yapılır. Rakibin sadesini vuran veya bir karış kadar yaklaşan kazanır.

Mesafeyi, atışı yapan her çocuk, kendi karışıyla ölçer.

Gazoz kapağı, en düşük değere sahiptir.

Meyveli gazoz, yöreye göre ya iki sade gazoz kapağı eder, ya üç, ya beş.

En değerlisi ise meyve suyu kapağıdır.

Bira kapakları ise hiçbir çocuğun nezdinde değerli sayılmaz.

Oyuna dâhil edilmezler.

Kahvehane yakınlarında kapak toplayan çocuklar, bira kapağına rastlayacak olursa, dönüp bakmaz ve iğrenç bir şey görmüş gibi yüzünü buruşturur.

Hâlbuki o da aynı metalden yapılma, onun da kenarları aynı şekilde tırtıklı.

Fakat değeri sıfır. Hatta sıfırın bile altında.

Bu kararı kim vermiştir, nasıl vermiştir?

Nasıl bu kadar kesin çizgilerle uygulanmıştır ve her ülkenin tarafına aynı şekilde nasıl yayılmıştır?

Çocuklar neden, “kapaksa kapak” dememişlerdir?

Epeyce düşünülmesi gereken bir husustur bu ve kanaatimce son derece önemlidir.