Kamuda iş ahlakı sorunu var mı?

Geçen hafta yazdığım, “sessiz devrimin çocukları nerede?” (01.11.2019 ) başlıkları yazıma gelen yüzlerce mesaj, mail ve telefondan anladım ki, herkesin bu konuda bir derdi, acısı, sıkıntısı var.

Yazının özü liyakat, ehliyet, adalet ve hakkaniyet sorunuydu. Devlet eliyle yapılan istihdamlarda, bu sorunun son yıllarda daha da arttığına dair şikayetler çoğaldı. Sanırım bu meseleyi yazmak, konuşmak, dile getirmek, raporlamak çok sık görülen bir şey değil. Bu nedenle sorunu dile getiren her aktivite, ilgiyle takip ediliyor, paylaşılıyor.

Bu konunun, bu kez bilimsel ortamda tartışıldığı bir toplantının ortasında buldum kendimi.

İş ahlakı, liyakat, ehliyet, insan kaynaklarının istihdamı, devlet-memur ilişkisi, memur-vatandaş ilişkisi, iş yerinde adaletli yönetişim vb. konular, İş Ahlakı Zirvesi’nin üçüncüsünde tartışıldı. Ana başlık, “Kamuda İş Ahlakı”. Doğal olarak toplantıya ilgi bir hayli fazlaydı.

Toplantıyı, iş adamları dernekleri arasında, son derece ilgi çekici bir alanda faaliyet gösteren ‘Türkiye İktisadi Girişim ve İş Ahlakı Derneği’ (İGİAD) düzenliyor. Dernek, iş dünyasında ‘ahlak’ konusunu yaygınlaştırmak gibi, çok kıymetli bir alanda açılım yapmaya çalışıyor.

Kamuda İş Ahlakı Zirvesi, tam olarak bugün yaşadığımız sorunları masaya yatırdı. Türkiye’nin en önemli insan kaynakları ve yeniden yapılanma uzmanı, değerli dostum Prof. Dr. Nihat Erdoğmuş, düzenleme heyeti başkanı olarak tartışmanın çatısını kurdu.

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay onur konuğu, Diyanet İşleri eski Başkanı Prof. Mehmet Görmez de açılış konuşmasını yapan isimdi.

Benim, sizlere paylaşmak istediğim şey ise, liyakat, ehliyet ve iş ahlakı konusunda açmazlarımızın oluştuğu yönündeki kanaatimdir.

Tebliğ sunan iki değerli bilim adamı, Prof. Ömer Toprak ve Prof. Cüneyt Yüksel, iki farklı tez ürettiler. Toprak, kamuda iş ahlakı için kanun, yasa, yönetmelik düzenlemenin sorunumuzu çözmediğini, bunların delindiğini, o nedenle bireylerde ahlaki eğitimi öne çıkarmanın gereğini söyledi.

Yüksel ise, liyakat, ehliyet, çalışma ve iş ahlakı konularında yeterince yasal düzenlemelerin olmadığını, olanlara uyulmadığını, denetim ve hesap verilebilirliğin zayıf olduğunu dolayısıyla sağlıklı bir sistem kuramadığımızı söyleyerek bunu güçlendirmek gerektiğini ifade etti.

İki bilim adamımızın ve daha sonra konuşan, Çevre ve Şehircilik eski Bakanı İdris Güllüce, Memur-Sen Genel Başkanı Ali Yalçın’ın konuşmalarında ortaya çıkan ve çözüm bulmamız gereken sıkıntıların bazılarını şöyle not aldım:

* Ölçme ve değerlendirme (KPSS vb.) kriterlerimizin sağlıklı sonuçlar vermediğini gördük. FETÖ buradan sızdı. Bunun yerine yeni sistemler bulmalıyız.

* Liyakat ve ehliyet sahibi insanların istihdamı yöneticinin inisiyatifine bırakılmadan, bir sisteme, düzene bağlanmak zorunda. Sistem kifayetsiz muhterislere bir şekilde kapatılmalı.

* Kamuda istihdam, bütüncül bir planlama, dünya ile rekabet edilecek vizyonda, adil ve bilimsel olmak zorunda.

* Ve en önemli konu, iş hukuku üretmeliyiz, yetmez, bir de ahlakı ön plana çıkartacak bir anlayışı yerleştirmek zorundayız. Bunu da çalışanlardan işverene, devlet kadrolarından, memurlara kadar herkese yaygınlaştırmalıyız.

Moderatör olarak katıldığım toplantıdan kişisel olarak çok şey öğrendim. Bir kere meselenin politize edilmeden, bilimsel olarak tartışılması gerektiğini gördüm. Ne iktidar, ne parti, ne muhalefet, ne de ideolojiyle bu konunun bir alakası yok. Sorun ülkenin bütününün sorunu.

Devleti yeniden yapılandırdığımız şu günlerde, bu tür bilimsel çalışmaların, ülkeye çok büyük katlıları vardır.

Toplantının onur konuğu olan ve yeni sistemi bürokrasiye uyarlayan Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, giriş konuşmalarını her ne kadar karamsar bulsa da, ortaya çıkan fikirlerin, onun çalışmalarına çok katkı sağlayacağını düşünüyorum. Umarım sonuç bildirgesi ve raporlardan faydalanır.

Ankara’da yönetici kadronun, liyakat, ehliyet, istihdam ve üretkenlik konularında çok fazla sorunumuz olmadığını düşündüklerini zannediyorum. Oysa toplumun çok büyük kesiminde, bürokrasinin neredeyse tamamında, seslerini çıkarmasalar da bu konuda ciddi eleştiriler, serzenişler var.

Belki risk alıp bu konuları yazan, konuşan, dertli sesleri duyurmaya çalışan, rapor hazırlayan, zirve düzenleyen insan sayısı az ama haklı tespitlere kulak vermenin kimseye zararı olmaz.

Bu konu, insanın adalet duygusunu ve vicdanını etkileyen önemli bir sorundur.