Karabağ’dan Fergana’ya: ‘Büyük Oyun’da 3. cephe. Türkiye ve Türk dünyası, Orta Asya’da ‘yerli’ bir küresel aktör inşa etmeli. Bu, bizim 21. yüzyılımız.

İbrahim Karagül

Tacikistan ile Kırgızistan arasında çıkan çatışmada,50 kişi öldü, 175 kişi yaralandı.7 binkişi yerinden oldu. Kırgızistan’da2 gün yas ilan edildi. Sovyetlerin çöküşünden sonraki en şiddetli çatışmada görünürdeki anlaşmazlık“su meselesi”ydi.Bazı kaynaklar daha şimdiden buna“yeni bir Türk vekâlet savaşı”dedi. Gerekçeleri şuydu:“Ortadoğu ve Kuzey Afrika’da Neo-Osmanlı özlemi adım adım gerçekleşiyor. Orta Asya’da ise Pan-Türk Yolu Çin sınırına dayandı.”“Orta Asya’da kardeş savaşı olmasın.” Hızlı hareket

Tacikistan ile Kırgızistan arasında çıkan çatışmada,

50 kişi öldü, 175 kişi yaralandı.

7 bin

kişi yerinden oldu. Kırgızistan’da

2 gün yas ilan edildi. Sovyetlerin çöküşünden sonraki en şiddetli çatışma

da görünürdeki anlaşmazlık

“su meselesi”

ydi.

Bazı kaynaklar daha şimdiden buna

“yeni bir Türk vekâlet savaşı”

dedi. Gerekçeleri şuydu:

“Ortadoğu ve Kuzey Afrika’da Neo-Osmanlı özlemi adım adım gerçekleşiyor. Orta Asya’da ise Pan-Türk Yolu Çin sınırına dayandı.”

“Orta Asya’da kardeş savaşı olmasın.” Hızlı hareket ettik.

Bunu söyleyenler, Kırgızistan-Tacikistan çatışmasının

yeni bir Karabağ senaryosu

olduğunu iddia etti.

“Karabağ zaferi ile Orta Asya’ya yol açıldı. Şimdi doğu sınırı tahkim ediliyor”

mealinde yorumlar yapıldı.

Şükür ki,

Türkiye, Özbekistan ve Kazakistan’ın telkin ve girişimleri ile çatışma şimdilik kontrol altına alındı.

“Orta Asya’da kardeş savaşı olmasın” refleksi çok önemliydi.

Umarız Orta Asya’nın bu

iki kardeş ülkesi, Doğu-Batı, Çin-ABD

ekseni arasındaki güç sınırlarındaki çatışmalarının

yeni kurbanları

olmaz.

Fergana patlarsa Orta Asya yanar. Kaşıyorlar!

5 Temmuz 2000’de,

21 yıl önce,

“Çeçenistan’dan Fergana’ya” başlıklı yazıda şunu söylemiştim:

“Orta Asya’nın geleceğini Çeçenistan’ın (Kafkasya) ve Fergana’nın geleceği belirleyecek.”

2010’da,

“Fergana Vadisi, küresel kırılmanın ve güç mücadelesinin en keskin, en kanlı merkezlerinden biri haline gelecek.

Buradaki kriz

sadece Özbekistan’ı, Kırgızistan’ı ve Tacikistan’ı değil, Orta Asya’dan Güney Asya’ya

kadar bütün bölgede sarsıcı etkiler gösterecek.

Fergana patlarsa Orta Asya’yı yakar”

demiştim.

‘Büyük Oyun’un çatışma alanı. Yeniden fokur fokur kaynıyor.

Kafkasya ve Fergana Vadisi, Orta Asya’nın iki kapısıdır.

Biri Kafkaslar üzerinden

Batı’ya

açılır, biri

Fergana ve Afganistan/Tacikistan üzerinden Güneye

açılır.

Doğu Türkistan ise Orta Asya’nın Doğu Kapısı’dar.

Sovyetler’in ve ABD’nin Afganistan’ı işgal sebebi Orta Asya’nın güney kapısını tutmaktı

. Başarılı olsaydı Pakistan da gidecekti.

Sovyetler Hint Okyanusu’na inecek, ABD ise bu işgalle Orta Asya’ya girecekti.

İngilizlerle Ruslar arasındaki

“Büyük Oyun”

un sebebi tam da buydu.

Fergana Vadisi ile Afganistan

’ın kaderi bu yüzden birbirine çok benziyor. İkisi de

kuzeyden gelenlerle güneyden gelenlerin hesaplaşma alanı

dır. Özbekistan, Kırgızistan, Tacikistan arasında paylaştırılan,

Rusların çok sıkıntılı sınır çizgileri ile kalıcı anlaşmazlıklar miras bıraktığı

bu bölge, Orta Asya’nın

fokur fokur kaynayan

yarasıdır.

Özbekistan’ın en ağır bunalımı.

2010 yılında yine Fergana Vadisi’nde çatışmalar yaşandı.

Kırgızistan’a ait bölgede, Özbek vatandaşlara karşı katliamlar sergilendi.

2 binden fazla Özbek

öldürüldü,

200 bin

e yakın kişi topraklarından sürüldü.

Yine

Fergana Vadisi’nde yükselen muhalefet dalgası,

Özbekistan lideri

İslam Kerimov’a karşı en güçlü tehdit haline geldi.

Hatta bazı gruplar, Kerimov’u kaçırdı, rehin aldı, Özbek lider pazarlıkla kurtuldu.

2004 yılında çatışmalar başkent Taşkent’e kadar sıçradı.

Kerimov’u devirmeyi amaçlayan ve Fergana’dan yükselen dalga başkenti vuruyor,

kuruluşundan sonra Özbekistan’ın en ağır bunalımı

haline geliyordu.

Şimdi olayı

daha jeopolitik eksene

oturtalım.

İngiltere-Rusya ile başladı. ABD-Rusya ile devam etti. Şimdi 3. ülke Çin de katıldı. ‘Büyük Oyun’da 3. cephe.

Afganistan’ın önce Rusya, sonra ABD tarafından işgali. Tacikistan’da Batı yanlısı İslâmî çevrelerin yükselişi,

tam o anda

Fergana Vadisi’nde muhalefet dalgası

nın patlaması ve Özbekistan’ın tehdit edilmesi. Yine aynı dönemde

Kırgızistan’a ABD güçleri

nin yerleştirilmesi. Üç ülkenin de birer parçası olan Fergana’da çatışma ve bunalımların hiç bitmemesi.

Aslında

hepsi aynı senaryonun parçası. Önce Ruslar başladı. Sonra ABD ve Avrupa başladı. Şimdi aynı oyuna üçüncü ülke eklendi. Çin de “Büyük Oyun”a girdi.

İş, çok daha karmaşık hale geldi. İngilizlerin hayaleti Orta Asya’nın sınırlarında dolaşıyor. 19. yüzyıldan 21. yüzyıla hiçbir şey değişmedi.

Afganistan, Tacikistan, Kırgızistan, Doğu Türkistan

üzerinde

Doğu-Batı

çatışmalarının en şiddetlisini görebiliriz.

ABD, Çin ve Rusya arasındaki güç hesaplaşmasının en çirkin örneklerine tanık olabiliriz.

Türkiye ve Türk dünyası, Orta Asya’da ‘yerli’ bir küresel oyuncu kurmalı. İmparatorluklar çocuklarıyız biz..

Türkiye, Türk Cumhuriyetleri ve Pakistan’ın bu senaryoyu iyi okuduğuna

inanıyorum. Güçleri oranında

tedbirler

almaya çalıştıklarını biliyorum. Kırgızistan-Tacikistan çatışmasına

bu kadar hızlı müdahale,

Karabağ’daki işbirliği ve zaferden sonra oluşan

özgüven

bunun işaretidir.

Türk dünyasının, Pakistan gibi bazı Müslüman ülkelerle birlikte ülkelerin Orta Asya’da yeni bir küresel oyuncu rolü üstlenmesi gerekiyor.

Çin, ABD ve Rusya arasındaki güç paylaşımını

dengeleyebilecek

tek çözüm, formül bu. Eğer

Hindistan

da dördüncü ülke olarak bölgeye gücünü yerleştirirse yapacakları hiçbir şey kalmayacak.

Orta Asya idrakinin

bir güç olarak yeniden tanımlanması,

buna bağl

ı ekonomik, siyasi, askeri ve kültürel üstyapılar

ın hızla kurulması gerekiyor.

ABD, Çin ya da Rusya’nın hesapları içinde güvenli yer bulma

arayışından çıkıp,

imparatorluklar coğrafyasını yeniden harekete geçirmesi

gerekiyor.

Orta Asya için de “Türkiye Modeli”. Aynı jeopolitik mücadele verilmeli.

Karadeniz’i nasıl Doğu Akdeniz’e dönüştürmek istiyorlarsa, Orta Asya’yı da Ortadoğu’ya dönüştürmek istiyorlar.

Üç ülkenin paylaşım hesaplaşmasına sıkışıp kalırsak,

Orta Asya’nın 21. yüzyılı

olmayacak.

Türkiye’yi nasıl yeniden 20. yüzyıla çekmeye çalışıyorlarsa, bugün ülkemizin

içeride ve dışarıda en büyük kavga

sı buysa,

Türk Cumhuriyetleri’nin 21. yüzyılını çalıp

onları da yeniden 20. yüzyıla hapsetmek isteyeceklerdir.

“Türkiye Modeli” Orta Asya’ya taşınmalı.

Türkiye’nin kendi coğrafyasında verdiği

jeopolitik mücadelenin aynısı

Orta Asya’da yürütülmeli.

Kazakistan, Özbekistan, Azerbaycan, Türkmenistan, Kırgızistan, Tacikistan, Pakistan, Afganistan

Türkiye

arasında bu yüzyıla yayılacak bir

ortaklığın güçlü temelleri

atılmalı.

İmparatorluklar coğrafyasında olağanüstü fırsatlar var. Bizim 21. yüzyılımız formatlanmalı.

Dünya yeniden yapılanıyor.

Ülkeler, bölgeler, kara ve deniz ticaret yolları, askeri stratejik alanlar, Doğu-Batı fay hatlarının geçtiği bölgeler

yeniden paylaşılıyor, tanımlanıyor.

Ama

bu yüzyılın en önemli siyasi aklı ve gücü bunlar da değil. Geçmişin imparatorlukları yeni sözlerle, yeni iddialarla geri dönüyor.

Bu da,

imparatorluklar coğrafyasına olağanüstü fırsatlar

ve hareket alanları sunuyor.

Anadolu’dan Doğu Türkistan’a,

küresel konjonktür bizi en güçlü aday yapıyor. Orta Asya

Türk Cumhuriyetleri ve Türkiye,

bu alanda çok

güçlü bir akıl

inşa edebilir, etmeli. Sanıldığının aksine buna güçleri var.

Bu aklı, bu gücü, bu fırsatı, bu imkânı keşfetmeli.

Yol, bunun üzerine kurulmalı. Bizim 21. yüzyılımız formatlanmalı.

#Karabağ

#Fergana

#Türkiye

#Orta Asya

#Doğu Türkistan

#Türk Cumhuriyetleri