Kırgızistan notları

Bu yazıya, Cumhurbaşkanımızın Kırgızistan’a yaptığı resmi ziyaret kapsamındaki iş forumu vesilesiyle başlıyorum.

Bişkek’te gerçekleştirilen ve resmi anlaşmaların da imzalandığı forumun meyvelerinden biri de, iki ülkeden firmaların bir araya gelerek işbirliği fırsatlarını karşılıklı ve detaylı olarak ele alması... Kırgızistan’da çeşitli sektörlerde Türk şirketleri faaliyet gösterirken, ticari ilişkilerimizin bugüne kadar sınırlı bir gelişim gösterdiği ifade edilebilir. Bu bağlamda forum, Türkiye’den gelen geniş iş heyeti açısından Kırgızistan’daki olanakları yakından görerek istişare etme imkanı sunmuş oluyor.

Doğrusu Cumhurbaşkanı Ceenbekov’un çeşitli hitaplarında da açıkça görüldüğü üzere, Kırgızistan da Türkiye’nin bilhassa iş dünyası eliyle burada varlığını güçlendirmesini arzu ediyor. Ve bu doğrultuda devlet yetkilileri, ülkenin yatırımlar için ne tür cazibeler taşıdığını vurgulamayı önemsiyor. Neticede Kırgızistan, 1.160 dolarlık kişi başına GSYH’sı ile gelir düzeyi düşük bir ekonomi... Ülkenin gelişim yolunda alacağı mesafe ortadayken, mevcut durumda ücretler ve enerji gibi temel maliyetler özellikle Rusya ve Kazakistan gibi belli başlı çevre ekonomilere kıyasla düşük seviyesiyle avantajlar sunuyor. Kırgızistan bu tür maliyet avantajlarını, yine çeşitli bölge ülkelerine kıyasla bir nebze hafif tutmaya çalıştığı vergi oranlarıyla da pekiştirmeye çalışıyor.

Bu noktada ülke ekonomisindeki mevcut ve potansiyel alanlar düşünüldüğünde, Kırgızistan denince akla gelen ilk sektörlerden olan madenciliğin önemini vurgulamak gerekir. Mineral kaynakları bol olan ülke özellikle altın rezervleriyle bilinmekle beraber, farklı metaller, kömür, doğalgaz gibi geniş bir yelpazede tabii zenginliklere sahip. Öte yandan hidroelektrik kapasitesi enerji üretiminde dominant bir unsur olarak dikkat çekerken, ekonomiden en büyük payı ise çok ayaklı hizmetler alıyor. Çeşitli bölgelerindeki doğal güzelliklerin turizm sektörünü beslediği Kırgızistan, çok sayıda ülkenin vatandaşına sağladığı vizesiz giriş hakkıyla bu alanı ve ülkeye olan genel ilgiyi canlandırma amacı da güdüyor.

Nitekim Bişkek caddelerinden geçerken de, buradaki potansiyelin açığa çıkması gereksinimi ile topluma ve ekonomiye gelmesi mümkün canlılık, çıplak gözle edinilen bir sezgisel yorum olarak da düşünceleri domine ediyor. Bağımsızlığı ve kendini bulma çabaları inişleriyle çıkışlarıyla 27 yaşında olan Kırgızistan, halen Sovyet mirasının esintilerini yaşamın çeşitli alanlarında hissettiriyor. Bununla birlikte özellikle son yıllarda dünyayla daha entegre olmayı ve ekonomiyi mümkün olduğunca liberal ve kolaylaştırıcı bir forma dönüştürmeyi benimseyen ülke, Asya’daki konumuyla kendini bölge ülkelerine açılan bir lokasyon olarak da öne çıkarıyor.

Bu kapsamda Bağımsız Devletler Topluluğu ile serbest ticaret rejimi dahilinde alışveriş yapan Kırgızistan, 2015 yılında girdiği Avrasya Ekonomik Birliği’nde üye ülkelerle serbest dolaşım ilişkisine sahip. Her ne kadar söz konusu üyeliğin entegrasyona bağlı olarak konjonktürel riskler barındırabildiği bilinse de, cazip artılarının da olduğu inkar edilemez. Örneğin, Kırgızistan’ın ilgili ülkelerle ticaret bir yana, Rusya’ya ve Kazakistan’a çalışmaya giden vatandaşlarından elde ettiği gelirler ekonomiye anlamlı bir katkı veriyor. Ülkenin bunun yanı sıra, AB ülkeleriyle ilişkilerinde de Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi’ndeki ticari avantajlardan binlerce ürün bazında yararlandığını eklemek gerek.

Madencilik ve hizmetlerin yanı sıra inşaat ve tarımın da öne çıkan sektörler arasında yer aldığı Kırgızistan ekonomisinin gelişim hızı ise, son dönemde makul bir seyir izliyor. Dış ticarete açıklığı ithalat bağımlılığına istinaden oldukça yüksek olan ülkenin, gerek istikrarlı ve kaliteli bir büyüme gerekse azalan bir kırılganlık için yatırımlara apaçık ihtiyacı var. Bu bağlamda bir yandan da komşusu Çin’in yakın ilgi alanına giren Kırgızistan’ın, Kuşak-Yol Projesi kapsamında da önemli bir karşılığı olduğunu bu noktada belirtmekte fayda var.