Washington’da Çin faktörü

Küresel salgınla mücadelede dünyanın birçok ülkesi ABD ve Çin’den medet umuyor ama bu iki güç biribiriyle tehlikeli bir rekabet halinde ve işbirliğine pek meyilli görünmüyorlar. ABD küresel sistemin en önde gelen kurucu aktörlerinden ve aynı zamanda bu sistemin koruyucusu rolündeydi. Ancak mevcut ABD yönetimi bu sistemin şimdi kundakçısı durumunda.

ABD Başkanı Trump en son ABD’nin “Dünya Sağlık Örgütü”ne mali katkısını askıya alacağını ilan etti. Ancak daha sonra katkısının Çin’le aynı oranda olacağı belirtildi. ABD’nin örgüte yıllık katkısı 400 milyon dolar civarında, Çin’in ise 43 milyon dolar. Trump’ın sözkonusu kararı üzerine Çin yönetimi “Dünya Sağlık Örgütü”ne yaptığı bağış miktarını 30 milyon dolar daha artıracağını duyurdu. Çin, ABD’nin yol açtığı her bir boşluğu doldurmak için hazır bekliyor.

Pekin küresel sistemin bütün avantajlarını Çin’in küresel liderlik inşası için kullanıyor. Ancak Pekin’in salgına karşı verdiği ilk cevaplar talip olduğu bu rolün niteliğine dair ipuçları veriyor. Çin yönetimi salgının erken evrelerinde dikkatli davranmayarak virüsün küresel yayılımına sebebiyet verdi. Salgını kontrol altına alan Pekin bu başarısını bir küresel halkla ilişkiler başarısına dönüştürmeye çalışıyor. Salgınla mücadelede zaaf gösteren ABD yönetimiyse sorumluluğu Çin’e yıkıyor. İki ülke arasında karşılıklı suçlamaların dozu her geçen gün artıyor.

Trump ve yakın çevresi üretimin işleyişine sekte vuran sosyal mesafe önlemlerinin bir an önce kaldırılmasından yana. Cumhuriyetçiler ekonomik kayıpların 2020’deki seçimlerde aleyhlerine kullanılmasından çekiniyorlar. Trump’ın ülkeyi işe açma kararını en iyi Beyaz Saray Ulusal Ticaret Konseyi Başkanı Peter Navarro dile getiriyor. ABD’de önde gelen Çin karşıtlarından olan Navarro’ya göre sosyal mesafe önlemleriyle birçok insanın ‘Çin virüsü’nden ölmesi engellenecek, ama önlemlerin yan etkisi olarak daha fazla insan ölecek. Navarro’nun ‘Çin virüsü’ tabirini kullanmaya özen gösterdiğini de belirtelim.

Navarro “ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi’nin (CDC)” test konusunda ülkeyi hayal kırıklığına uğrattığını da söylemekten geri kalmıyordu. Trumpçılar’a göre daha fazla test, daha fazla vâkâ ortaya çıkardığı için ABD’yi kötü gösteriyor. Trump’ın Sağlık Bakanı Alex Azar ise Navarro’nun sözkonusu açıklamasıyla ilgili bir soruya, “CDC’nin bu ülkeyi hayal kırıklığına uğrattığına inanmıyorum. CDC’nin halk sağlığı için önemli bir role hizmet ettiğine inanıyorum” diyordu.

2020 seçimlerine hazırlanan Trump ve Cumhuriyetçiler “Çin faktörü”nü daha fazla gündeme getirecekler. Hatta Trump’ın Beyaz Saray eski Başstratejisti Steve Bannon “Çin faktörü”nün Cumhuriyetçilerin seçim kampanyasının merkezinde olacağını söylüyor. Amerikan radikal Sağı’nın ideologu olarak nitelenen Bannon, Trump’ın çevresindeki ‘Globalistler’e karşı Beyaz Saray’da Navarro ile ittifak halindeydi. Bannon da önde gelen Çin karşıtı şahinlerden.

Navarro geçenlerde “Fox Business Network”deki bir programda Çin’in salgın krizinin neredeyse tamamını üretmedeki rolü hakkında ulusal bir tartışma yapılması gerektiğini söyledi. Navarro aynı programda Çin yönetiminin virüsü kasten Çin sınırları dışına yaydığına dair imalarda bulunması da dikkat çekti. Buna göre salgın sırasında Wuhan’da bulunan insanların Pekin ve Şangay’a gitmelerine engel olunmuş, bu yolcuların sadece New York, Milano ve diğer şehirlerin havaalanlarına inen uçaklarla yolculuk yapmalarına izin verilmiş.

Dış İşleri Bakanı Mike Pompeo da önceden Steve Bannon’ın yönettiği “Breitbart News”e yaptığı açıklamalarda salgından Çin yönetimini sorumlu tutmak için yakın bir zamanda seçenekleri değerlendireceklerini söyledi. Pompeo’ya göre de Çin virüsün yayılmasına sebebiyet vermekle kalmamış, öte yandan dünyanın salgına cevap verebilme yeteneğini de yavaşlatmış.

ABD’de üç profesörün ‘bilgi hırsızlığı’ dahil olmak üzere Çin ile ilgili iddialar sebebiyle tutuklandığını da ayrıca hatırlatmak gerekiyor. Öyle anlaşılıyor ki ABD iç siyasetinde “Çin faktörü” çok daha fazla yer bulacak.