Trump ‘tavuk oyunu’nu nereye kadar götürecek!

11 Temmuz’da Brüksel’de başlayacak olan “NATO Zirvesi”nin gündemine yine Trump’ın damga vurması bekleniyor. NATO’nun ABD için ağır yük teşkil ettiğini vurgulayan Trump Avrupalı müttefiklerinden daha fazla mali katkı istiyor. NATO üyelerinin savunmaya daha fazla pay ayırmaları gerektiğini savunan Trump, ABD Büyükelçilerine de görev yaptıkları ülkeler nezdinde Amerikan silahlarının satışı için lobi çalışması yapmaları talimatı vermişti.

Trump’ın alüminyum ve çelik ürünlerine ek gümrük vergileri getirerek başlattığı “ticaret savaşları” şüphesiz NATO Zirvesi’nde de gündeme gelecek. Avrupalılar Trump’ın “tavuk oyunu”na döndürdüğü ticaret savaşlarını nereye kadar sürükleyeceği konusunda endişeliler. Tabii ki Trump’ın ticaret savaşlarının odağında ‘yükselen Çin’ var. İki ülke arasındaki ek vergiler Cuma günü saat 5 itibariyle başladı. Soya fasulyesi taşıyan kargo gemilerinden Peak Pegasus saat 5’ten önce Çin’e yetişmek için zamanla yarıştı. Yükünü yüzde 25 oranındaki yeni vergilerden kurtarmak isteyen gemi yarım saat gecikmeyle muafiyet imkânını kaybetti.

Trump, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in “Çin Rüyası” olarak tanımladığı büyüme plânını sekteye uğratmak istiyor. Çin ve ABD arasında “yapay zeka” ve “robot” teknolojisi alanında büyük bir rekabet var. Trump, Çin’in ABD’de ‘sanayi casusluğu’ yaptığını ve uluslararası serbest ticaret kurallarını da tek taraflı olarak sadece kendisine doğru yonttuğunu savunuyor.

Çin ve ABD misilleme olarak siyasi sonuç doğuracak nitelikteki stratejik ürünleri seçiyorlar. ABD’nin ek tarifeleri toplamda 50 milyar dolara ulaştı. Çin, başta soya fasulyesi olmak üzere tarım ürünlerine misilleme yaparken, ABD ise daha çok teknoloji ürünleri seçiyor. ABD’den Çin’e yapılan tarım ürünleri ihracatının üçte ikisini soya fasulyesi oluşturuyor. Amerikan soya fasulyesinin en büyük alıcısı olan Çin geçen yıl 14 milyar dolarlık soya ithal etti. Çin’in Cumhuriyetçilerin yoğun olduğu kırsal alanlarda üretilen ürünleri seçmesi dikkat çekiciydi. Bu alanlar içinde Senato’daki Cumhuriyetçilerin lideri Mitch McConnel’in seçim bölgesi de yer alıyor. Misillemelerin iki ülkede ciddi iş kaybına yol açması bekleniyor. Misillemelerden doğacak sorunların sonbahardaki ara seçimlere nasıl bir etki yapacağıysa şimdiden tartışılıyor.

Ticaret savaşları tüketiciler için gündelik hayatı zorlaştıracak. Bu yüzden herkes bu tavuk oyununda kimin daha önce pes ederek geri çekileceğini merak ediyor. Çin pes edecek gibi görünmüyor ve her yeni tarifeye karşılık vereceğini ilân etti. Trump ise Çin’in misillemeyi genişletmesi durumunda miktarı 500 milyar dolara kadar çıkaracağını duyurdu. Bu miktar, ABD’nin Çin’den yaptığı ithalat rakamlarına eş değerde. Geçen yıl Çin’in ABD’den yaptığı ithalatsa yaklaşık 130 milyar dolar. ABD Çin ile ticaretinde böyle büyük bir açık veriyor.

“Tavuk Oyunu” stratejik bir oyun. Bu oyunun en çarpıcı örneği 1950’lerde vizyona giren ve James Dean’ın başrolde oynadığı “Asi Gençlik” filmindeki bir sahneydi. Seyircilerinin nefeslerini tutarak izlediği sahnedeki gerilimin konusu, arabalarını son sürat uçuruma doğru sürerek cesaret gösterisi yapan iki gençten önce hangisinin pes ederek yarıştan çekileceğiydi. Ucunda ölüm olan bu yarışta ilk çekilen arkadaşları tarafından “korkak tavuk” ilan edilecekti.

Trump’ın başlattığı ticaret savaşlarında tavuklar sadece Çin ve ABD’den müteşekkil değil tabii. Kanada, Japonya, Meksika, Güney Kore ve AB ülkeleri gibi birçok oyuncu var sahada. 19 yüzyıl sonlarında başta İngiltere ve Almanya olmak üzere emperyalist güçler arasındaki ticaret savaşları 20. yüzyılın ilk yarısında, sonuçları insanlık için çok yıkıcı olan iki dünya savaşına yol açmıştı. Bugünse, Çin ve ABD arasında geleceğe dönük güç yarışı, dünya sisteminde yaşanan iç krizin de baskısıyla çok tehlikeli bir kulvara doğru sürükleniyor.